W 1914 r. w Belgii wprowadzono obowiązkowe kształcenie dla dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 14 lat. w 1983 r. okres ten przedłużono do 18 lat. Obecnie obowiązkową nauką objęci są wszyscy młodzi ludzie do 18 roku życia – trwa ona 12 lat. a zatem biorąc pod uwagę, że rok szkolny trwa od początku września do końca czerwca kolejnego roku, kształcenie obowiązkowe rozpoczyna się w roku, w którym dziecko osiąga 6 rok życia, a kończy w wieku 18 lat.

Kształcenie w pełnym wymiarze godzin jest obowiązkowe dla uczniów w wieku od 6 do 15 lat. Obejmuje ono 6 lat szkoły podstawowej oraz pierwsze 3 lata edukacji na poziomie średnim. Kształcenie na poziomie średnim dzieli się na 3 stopnie (degrés), z których każdy trwa 2 lata. Pierwszy stopień obejmuje takie samo kształcenie dla wszystkich uczniów.

w celu zapewnienia zróżnicowanej ścieżki edukacyjnej, bliżej powiązanej z potrzebami określonych uczniów, pierwsze 2 lata mogą być zorganizowane w różny sposób. Na II i III stopień składa się kształcenie ogólne, techniczne, zawodowe i artystyczne. Kluczowym momentem w zakresie poradnictwa jest przejście na II i III stopień, kiedy uczniowie muszą dokonać wyboru między ścieżkami przejściowymi (nazywanymi też „ogólnokształcącymi i technicznymi szkołami średnimi wyższego stopnia” – ich głównym celem jest przygotowanie uczniów do studiów wyższych – jednocześnie umożliwienie rozpoczęcia życia zawodowego) oraz ścieżkami kwalifikacji (zwanymi też „zawodowymi i technicznymi szkołami średnimi wyższego stopnia”, a przygotowującymi uczniów do rozpoczęcia życia zawodowego – jednocześnie umożliwiając podjęcie studiów wyższych).

Kształcenie obowiązkowe jest przedłużone do wieku 18 lat, ale od 16 lub 15 roku życia (jeśli uczeń ukończył drugi rok nauki na poziomie średnim) warunek ten może być spełniony przez zamianę nauki w szkole średniej na kształcenie zawodowe.

Młodzi ludzie poniżej 18 roku życia mogą także spełnić wymóg kształcenia obowiązkowego za pośrednictwem nauki korespondencyjnej w domu, jeśli odpowiada ona warunkom określonym przez rząd.


PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

W roku 2002 Rada Edukacji i Kształcenia (ciało doradcze skupiające 28 organizacji członkowskich) przedłożyła opinię dotyczącą poradnictwa i informacji o studiach, kształceniu i karierze zawodowej. Zawiera ona definicję zasady poradnictwa, które „umożliwia każdej osobie uświadomienie własnych cech charakteru oraz rozwijanie ich pod kątem wyboru studiów, kształcenia i aktywności zawodowej, we wszystkich sytuacjach, biorąc również pod uwagę takie wartości, jak wspólnotowa przyszłość oraz rozwój osobowości i odpowiedzialności danej osoby”. Definicja ta powinna być uzupełniona o definicję europejską, która była efektem porozumienia między europejskimi ministrami z 2005 r.

Odnosi się ona bardziej do sektora szkoleń i poradnictwa zawodowego dla dorosłych: „poradnictwo zawodowe postrzegane jest jako proces wsparcia udzielanego przez całe życie, by ludzie mogli skupić się na swoich planach osobistych i zawodowych oraz rozwijać je dzięki uzmysłowieniu własnych aspiracji i umiejętności, a także informacji i doradztwu na temat realiów pracy zawodowej, ewolucji zawodów i karier, rynku pracy i warunków gospodarczych oraz dzięki zapewnionemu szkoleniu”.

Poradnictwo edukacyjne i zawodowe w trakcie kształcenia obowiązkowego reguluje dekret „Misje” (1) z 1997 r. Określa on procedury i rozdziela obowiązki związane z systemem poradnictwa między następujące grupy: radę pedagogiczną (w skład której wchodzą nauczyciele i dyrektor szkoły), ośrodki opieki psychologicznej, medycznej i socjalnej (tzw. CPMS lub ośrodki PMS) oraz rodziców. Zgodnie z dekretem z 19 lipca 1993 r. kształcenie zawodowe w Stołecznym Regionie Brukselskim leży w kompetencjach Regionu Walońskiego oraz Komisji Wspólnoty Francuskiej (COCOF). z tego względu zatrudnienie i szkolenia w Regionie Walońskim znajdują się w gestii Walońskiego Biura Zatrudnienia i Szkoleń (FOREM), a za szkolenie zawodowe społeczności francuskojęzycznej w Regionie Brukselskim odpowiada Bruxelles Formation (Brukselski Francuskojęzyczny Instytut Szkolenia Zawodowego). FOREM oraz Bruxelles Formation dostarczają informacji, wsparcia i usług doradczych osobom oraz instytucjom.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Ośrodki PMS są trzyfunkcyjnymi centrami o trzech podstawowych celach działalności:

• promowanie warunków psychologicznych, psychologiczno-edukacyjnych, medycznych i socjalnych, które dają uczniom największe szanse na harmonijny rozwój osobowości, przygotowanie ich do przyjęcia ról niezależnych i odpowiedzialnych obywateli oraz do brania aktywnego udziału w życiu społecznym, kulturalnym i ekonomicznym;
  
• angażowanie się w proces kształcenia uczniów na ścieżkach edukacyjnych przez wspieranie wprowadzania środków umożliwiających ciągły rozwój z naciskiem na zapewnienie wszystkim równego dostępu do swobód społecznych, obywatelskich i osobistych. Ośrodki powinny w tym celu korzystać z zasobów dostępnych m.in. w rodzinach uczniów oraz w ich środowiskach społecznych i szkolnych;
  
• wspieranie uczniów w pozytywnym kształtowaniu planów osobistych, edukacyjnych i zawodowych oraz w integracji społeczno-zawodowej w perspektywie poradnictwa trwającego przez całe życie.
  

Aby zagwarantować realizację tej misji na odpowiednim poziomie, działalność musi być zgodna z podstawowymi programami ośrodków opieki psychologicznej, medycznej i socjalnej, obejmującymi przede wszystkim funkcje doradcze i pomocowe. Co więcej, placówki te mają nie tylko określony program, ale także projekt. Ośrodki są zależne od Ministerstwa Wspólnoty Francuskiej. Mimo że często podejmują interwencje w szkołach, nie podlegają im bezpośrednio, a współpracę obu rodzajów placówek regulują umowy.

Na średnim poziomie kształcenia ośrodki opieki psychologicznej, medycznej i socjalnej ponoszą odpowiedzialność za poradnictwo wspólnie z radą pedagogiczną, której zadaniem jest wystawianie świadectw poradnictwa zgodnie z wynikami osiąganymi przez uczniów.

(1) Dekret określający priorytetowe zadania kształcenia na poziomie podstawowym i średnim oraz struktury konieczne do ich ukończenia (z 24 lipca 1997 r.).

W całej francuskojęzycznej części kraju organizowanie usług informacyjnych i poradnictwa zawodowego dla młodzieży i dorosłych (zwłaszcza do osób szukających pracy) leży w gestii FOREM i Bruxelles Formation (oferującej szkolenia dla społeczności francuskojęzycznej w Regionie Brukselskim). Ministerstwo Wspólnoty Francuskiej nie odgrywa tu żadnej roli, jako że instytucje te podlegają władzom Regionu Walońskiego i Stołecznego Regionu Brukselskiego. Podejmowany jest jednak dialog, mający na celu utrzymanie spójności w obrębie struktury edukacji i kształcenia przez całe życie.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Kształcenie w zakresie orientacji zawodowej nie jest wpisane w program nauczania w obowiązkowym okresie edukacji ani jako osobny przedmiot, ani jako ścieżka międzyprzedmiotowa.

Jednak artykuły 21-23 dekretu „Misje” nakładają na szkoły i ośrodki PMS obowiązek zapewniania uczniom poradnictwa. Zgodnie z dekretem z 14 lipca 2006 r. o misjach, programach i raportowaniu aktywności ośrodków PMS, poradnictwo stanowi element działalności tych placówek. Każda szkoła musi ponadto przeznaczyć ekwiwalent godzinowy dwóch tygodni nauki rozrzucony w ciągu całego III stopnia edukacji na poziomie średnim na zajęcia, które mają zachęcić uczniów do zastanowienia się nad wyborem zawodu i wynikającym stąd wyborem studiów. Zajęcia te są elementem zwykłych lekcji. Działania tego typu koordynują i wspierają prowadzą aktualnie zatrudnieni pracownicy – nauczyciele i przedstawiciele ośrodków PMS, którzy na ogół pracują wspólnie.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania

Praktyki nie są wpisane w program nauczania ścieżki przejściowej (ogólnokształcąca i techniczna ścieżka przejściowa).

Wchodzą jednakże w skład programu nauczania w ramach ścieżki kwalifikacji (ścieżka kwalifikacji technicznych i zawodowych).

Pod koniec kształcenia w pełnym wymiarze godzin młodzi ludzie mogą kontynuować edukację obowiązkową, zmieniając kształcenie i szkolenie na poziomie średnim. Dotyczy to zwłaszcza uczniów w wieku 15/16 lat, którzy wciąż są objęci kształceniem obowiązkowym.

Jest ono zorganizowane lub dotowane w ramach II i III stopnia kształcenia zawodowego, jak również III stopnia ścieżki kwalifikacji technicznych. Szkolenie odbywa się w ośrodku kształcenia i szkolenia przemiennego (CEFA), który działa przy jednej lub kilku szkołach średnich,. organizujących ścieżkę kwalifikacji technicznych i zawodowych na II i III stopniu kształcenia. Rok poświęcony szkoleniu może być zorganizowany zgodnie z kalendarzem szkolnym lub według innego harmonogramu. Szkolenie może być podzielone na moduły.

Uczestnicy szkolenia mogą stworzyć jedną grupę z uczniami kształcącymi się w pełnym wymiarze godzin.

Młodzi ludzie mogą także ukończyć kształcenie obowiązkowe dzięki szkoleniu zawodowemu organizowanemu przez IFAPME (Waloński Instytut ds. Szkoleń Przemiennych oraz Małych i Średnich Przedsiębiorstw) w Walonii oraz SFPME (Usługi Szkoleniowe dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw) w Brukseli.

Tego typu kształcenie (CEFA) lub szkolenie zawodowe (IFAPME lub SFPME) musi obejmować zajęcia szkoleniowe w przedsiębiorstwie. Dlatego takie zajęcia nie są uznawane za staż w zakładzie pracy.

Rząd Wspólnoty Francuskiej, Rząd Regionu Walońskiego oraz Komisja Wspólnoty Francuskiej (COCOF) dążą do podpisania porozumienia trójstronnego, określającego ramy współpracy związanej ze szkoleniami przemiennymi.


INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Kontakty ze światem zawodowym

Szkolenie zawodowe spełniające wymagania edukacji obowiązkowej dla młodych ludzi jest organizowane (przez IFAPME lub SFPME) w bezpośredniej łączności z przedsiębiorstwami (zobacz powyżej).

Firmy i szkoły chętnie podejmują współpracę w ramach procesu kształcenia, mając na uwadze dostarczanie informacji o możliwościach zatrudnienia oraz poradnictwo (praktyki, wizyty w przedsiębiorstwach, konferencje itp.). Ośrodki PMS współpracują z CEFA (jak ze wszystkimi szkołami), ale nie mają kompetencji do prowadzenia szkoleń zawodowych. Mogą jednakże doradzać je niektórym uczniom.

Usługi poradnictwa w szkołach

Rada pedagogiczna (dyrektor szkoły i nauczyciele) jest między innymi odpowiedzialna za zapewnianie uczniom danej szkoły poradnictwa zawodowego. w proces ten włączani są rodzice oraz ośrodki PMS (zobacz poniżej). Rada szkoły może podejmować decyzji o przeniesieniu do kolejnej klasy, na następny stopień lub etap oraz przyznaniu dyplomów, świadectw i potwierdzeń osiągnięć szkolnych.

Szkoły średnie zapewniają uczniom na i stopniu kształcenia możliwość kontaktowania się ze szkołami tego samego typu, oferującymi ścieżki przejściowe oraz ścieżki kwalifikacji w formie wizyt lub krótkich okresów obserwacyjnych.

Zgodnie z przepisami prawa jednym z zadań ośrodków PMS jest doradzanie uczniom. Personel tych placówek musi zapewniać poradnictwo psychologiczne, medyczne, socjalne i edukacyjne – do jego obowiązków należy udzielanie uczniom informacji, wspieranie ich wyborów i pomoc w odkrywaniu własnych motywacji oraz formułowaniu planów kariery.

Ośrodki PMS zatrudniają wielodyscyplinarne zespoły (doradców psychologicznych i edukacyjnych, asystentów psychologicznych i edukacyjnych, asystentów socjalnych, ratowników medycznych i lekarzy), których członków obowiązuje tajemnica zawodowa. Do placówek tych uczniowie i rodzice mają swobodny dostęp. Wszystkim osobom, które się do nich zwrócą, ośrodki dostarczają informacji i/lub porad dotyczących możliwości studiowania, szkoleń, branży i kariery, jak również informacji na temat rynku pracy. Ich usługi są bezpłatne.

W ramach zadań związanych z poradnictwem ośrodki PMS popierają globalne podejście do problemu wyboru dokonywanego przez uczniów stopniowo, pomagając im najlepiej wykorzystać umiejętności, pomysły dotyczące przyszłej kariery, studiów i szkoleń oraz uwolnić się od stereotypów społecznych i związanych z płcią. w tych ośrodkach poradnictwo i kształcenie realizowane są w perspektywie całego życia. Ośrodki współpracują z różnymi instytucjami zajmującymi się poradnictwem w sektorze edukacji, jak również na rynku pracy i szkoleń.

Informują one uczniów na i stopniu zwykłej edukacji na poziomie średnim o możliwościach kształcenia organizowanego i dotowanego przez Wspólnotę Francuską oraz o dostępnych szkoleniach. Podnoszą świadomość uczniów na temat rozwijania planów zawodowych lub szkoleniowych. w razie potrzeby ośrodki te oferują poradnictwo dla rodziców, udzielając informacji na temat systemu kształcenia oraz adekwatności wyborów edukacyjnych i zawodowych ich dziecka.

Ponadto informują one uczniów na II stopniu zwykłej edukacji na poziomie średnim o możliwościach kształcenia organizowanego i dotowanego przez Wspólnotę Francuską oraz o dostępnych szkoleniach. Po przedstawieniu oferty ośrodki starają się spełniać potrzeby uczniów, którzy wymagają indywidualnej pomocy w zakresie poradnictwa zawodowego lub szkoleń. Udzielają one także informacji uczniom na III stopniu zwykłej edukacji na poziomie średnim o studiach wyższych (uniwersyteckich i pozauniwersyteckich) oraz o dostępnych szkoleniach.

Rola ośrodków PMS sprowadza się do przeprowadzania lub przekierowywania uczniów na średnim poziomie edukacji na ich ścieżki edukacyjne. w przypadku szczególnych trudności, działając w porozumieniu ze szkołą i rodzicami, stawia się diagnozę i opracowuje plan naprawczy.

Jeśli chodzi o przyjmowanie do szkół specjalnych, w gestii ośrodków PMS leży odpowiedzialność za egzamin wieloprzedmiotowy, który ma pomóc w udzieleniu rodzicom właściwych wskazówek. Aprobata tych placówek jest także konieczna w przypadku próśb uczniów szkół specjalnych, chcących uczyć się w zwykłych szkołach.

Ośrodki PMS w różnych okolicznościach podejmują interwencje na żądanie młodych ludzi, ich rodziców, szkoły lub z własnej inicjatywy.

Każdy ośrodek świadczy usługi poradnictwa dla kilku szkół. Ośrodki PMS mogą podejmować działania grupowe (sesje informacyjne, pomoc w dojrzałym podejmowaniu decyzji o przyszłym zawodzie, testy itp.) w szkołach, z którymi są związane na mocy umowy. Mogą one także spotykać się z uczniami indywidualnie (rozmowy, omawianie testów, przekierowywanie itp.) w szkołach (gdzie często znajdują się ich biura) lub we własnej siedzibie.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Istnieją organizacje pozarządowe, takie jak SIEP (usługi informacyjne dotyczące studiów i kariery) i CEDIEP (centrum dokumentacji i informowania o studiach i karierach), jak również inicjatywy komercyjne (na przykład Technopass, centrum źródeł i dokumentacji branżowych).

KWALIFIKACJE DORADCÓW

W szkołach

Nauczyciele angażują się w sferę poradnictwa w ramach działalności rady pedagogicznej, która przyznaje świadectwa poradnictwa (świadectwo a – zaliczone; B – zaliczone z ograniczeniem do określonych specjalizacji; C – niezaliczone). w czasie spotkań rady pedagogicznej poświęconych poradnictwu dla uczniów przedstawiciele ośrodków PMS udzielają nauczycielom informacji, co eliminuje konieczność systematycznych interwencji pod koniec każdego stopnia nauczania.

Kształcenie nauczycieli nie obejmuje elementów poradnictwa. Czasami organizowane są szkolenia modułowe wspólnie z pracownikami ośrodka.

Dekret „Misje” zawiera opis kwalifikacji pracowników ośrodków PMS, a dokładnie psychologa, pielęgniarki i pracownika socjalnego. Pracownicy ośrodków PMS mogą uczestniczyć w szkoleniach dwojakiego rodzaju: obowiązkowych (6,5 dnia) oraz opcjonalnych (6,5 dnia). Szkolenia są organizowane na trzech poziomach: międzysieciowym, sieciowym oraz na poziomie każdego samorządu (odpowiednie organy samorządowe mogą wybrać różnych organizatorów szkoleń). Nie ma uniwersyteckich ani pozauniwersyteckich programów nauczania przyszłych doradców zawodowych. Są oni szkoleni w instytucjach lub modułowo w czasie wykonywania pracy.

Wszelkie zagadnienia związane ze zmianami legislacyjnymi i szkoleniami ośrodków PMS ze szczególnym uwzględnieniem zapewniania odpowiedniej jakości kontroluje Rada Zarządców Poradnictwa PMS. Dzieli się ona swoimi spostrzeżeniami z rządem.


WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

W ramach dekretu „Misje” zalecana jest współpraca między szkołami, ośrodkami PMS, rodzicami, byłymi uczniami i innymi zainteresowanymi stronami, ale jej realizacja zależy od inicjatyw poszczególnych szkół. Partnerami zewnętrznymi mogą być organizacje zajmujące się poradnictwem na uniwersytetach, kolegiach, w ramach usług publicznych (FOREM, Bruxelles Formation, Carrefours Emploi Formation itp.) oraz organizacje pozarządowe (takie jak SIEP, CEDIEP, Inforjeunes itp.). Na przykład ośrodki PMS organizują lub współuczestniczą w organizowaniu kampanii informacyjnych na temat kariery zawodowej.

Kilka ośrodków PMS przygotowuje i/lub wspiera uczniów uczestniczących w targach pracy. Szkoły i ośrodki PMS wspólnie podejmują różne działania w ramach poradnictwa zawodowego i edukacyjnego. Szkoły mogą organizować spotkania z Carrefours Emploi Formation (działającym pod auspicjami FOREM forum zatrudnienia i szkoleń) lub podmiotami zajmującymi się poradnictwem na uniwersytetach (CIO lub SOU). Prowadzi się wiele działań uzależnionych od inicjatywy szkół i/lub ośrodków PMS.


DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Rząd Wspólnoty Francuskiej dostarcza szkołom średnim informacji o szkolnictwie wyższym, jak również o wymaganiach dotyczących każdej ścieżki. Informacje te są ujmowane w formie publikacji, takich jak: L’enseignement supérieur. Mode d’emploi: www.enseignement.be/gen/syst/sup.pdf.

Z myślą o młodzieży objętej kształceniem obowiązkowym Wspólnota Francuska prowadzi internetową stronę informacyjną Mon métier, mon avenir (Moja kariera, moja przyszłość – http://monmetiermonavenir.cfwb.be/).

Platforma informacyjna Horizons emploi (Horyzonty zatrudnienia) zawiera bazę danych dotyczącą kariery i szkoleń zawodowych. Ta nowa strona internetowa łączy dane z Formabanque oraz Generalnego Zarządu Edukacji i Badań Naukowych. Rozwijana jest współpraca z Bruxelles Formation (www.leforem.be/former/horizonsemploi-index.html).