Kształcenie jest obowiązkowe dla uczniów w wieku od 7 do 16 lat. Okres ten obejmuje kształcenie podstawowe w jednolitej strukturze, podzielonej na 2 stopnie: szkoła podstawowa (4 lata – naczalno ucziliszte) i średnia i stopnia (4 lata – progimnazjalno ucziliszte). Uczniowie przechodzą ze szkoły podstawowej do szkoły średniej i stopnia w sposób automatyczny. Wszyscy objęci są tym samym programem nauczania (nie ma opcji, z których można by wybierać). w wieku 14 (w szkołach artystycznych i specjalistycznych) lub 15 lat uczniowie muszą dokonać wyboru szkoły średniej II stopnia, ogólnokształcącej lub zawodowej, a pierwszy rok (lub pierwsze dwa lata) nauki w tych szkołach także są obowiązkowe.


PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Głównym celem krajowych działań na rzecz informacji i poradnictwa zawodowego jest pomoc młodym ludziom i osobom dorosłym w podejmowaniu decyzji i wyborów związanych z karierą zawodową, by umożliwić im satysfakcjonujący rozwój osobisty na rynku pracy.

Cele te i zasady ich realizacji reguluje Ustawa o promowaniu zatrudnienia z 2001 r. Podstawę prawną działań związanych z poradnictwem zawodowym stanowi także Ustawa o szkoleniu i edukacji zawodowej z 1999 r. Zgodnie z tymi przepisami poradnictwo jest integralną częścią systemu edukacji i szkoleń. Informacje i porady dotyczące wyborów zawodowych i związanych z karierą muszą docierać do uczniów, studentów i wszystkich innych osób szukających pracy. Prawo przewiduje powołanie Centrum Informacji i Poradnictwa Zawodowego.


PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Ministerstwo Edukacji i Nauki określa zasady i strategie polityki państwa w zakresie poradnictwa zawodowego, udostępnia uczniom potrzebne usługi poradnictwa oraz koordynuje i kontroluje działalność odpowiedzialnych za to jednostek.

W gestii biur agencji zatrudnienia Ministerstwa Pracy leży udzielanie informacji i porad każdej osobie szukającej pracy lub chcącej zmienić zawód.

W 2005 r. w strukturze Ministerstwa Edukacji i Nauki powstało Krajowe Centrum Pedagogiczne z oddziałami w całym kraju (łącznie 32 Regionalne Centra Pedagogiczne). Te lokalne biura zajmują się poradnictwem zawodowym dla uczniów.

W październiku 2008 r. zatwierdzona została Narodowa Strategia Uczenia się przez Całe Życie na lata 2008-2013. Za jej wdrożenie odpowiedzialne są Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Zgodnie z nowo przyjętą strategią w tym okresie ma zostać opracowany i wprowadzony krajowy system całożyciowego poradnictwa zawodowego.

Struktury, funkcjonujące pod auspicjami Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zajmują się poradnictwem zawodowym na poziomie regionalnym i lokalnym. Poza rozpowszechnianiem informacji i świadczeniem usług poradnictwa na rzecz osób dorosłych placówki te doradzają także uczniom w kwestii ich przyszłej orientacji zawodowej.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Zgodnie z przyjętym niedawno Narodowym Programem Edukacji Szkolnej i Przedszkolnej na lata 2006-2015 utworzono krótkie serie modułów poradnictwa zawodowego przeznaczone wyłącznie dla uczniów szkół podstawowych.

Poza tym z inicjatywy nauczycieli, szkół lub autorów podręczników mogą być organizowane działania indywidualne.

W 2007 r. krajowe programy szkoleń zawodowych, przygotowujące do różnych zawodów, obejmowały wskazówki dotyczące istotnych kwestii w zakresie edukacji ustawicznej, spełnienia zawodowego i rozwoju kariery w wybranym zawodzie lub fachu.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania

Nie ma oficjalnych zasad organizowania praktyk w ramach programu nauczania szkół podstawowych i średnich. Zajęcia te mogą się jednak odbywać dzięki indywidualnym inicjatywom szkół lub nauczycieli.


INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Usługi poradnictwa w szkołach

W szkołach średnich i stopnia oraz szkołach średnich II stopnia – ogólnokształcących i zawodowych (od V do XII klasy) – wychowawca ma do dyspozycji godzinę tygodniowo na poradnictwo zawodowe. Część tego czasu poświęcana jest na rozmowy z uczniami na temat ich problemów lub odpowiedzi na pytania związane z wyborem zawodu i przyszłej kariery.

W systemie edukacji (od i do XII klasy) zatrudniono w szkołach ponad 800 doradców pedagogicznych. Ich rola polega przede wszystkim na udzielaniu wskazówek i doradzaniu, a także wspieraniu uczniów, rodziców i nauczycieli w kwestiach poradnictwa zawodowego.

Stosują oni wiele metod i środków komunikowania, takich jak spotkania, rozmowy, kwestionariusze, rozpowszechnianie informacji, usługi poradnictwa i konsultacje, szkolenia, dyskusje, konkursy itp.

Doradcy edukacyjni zatrudniani w szkołach dostarczają uczniom informacji i porad na temat dostępnych ścieżek edukacyjnych i zawodowych po siódmym i ósmym roku nauki (koniec szkoły średniej i stopnia), jak również pod koniec szkoły średniej II stopnia, oraz za pomocą określonej metodologii pomagają im określić główne zainteresowania i umiejętności zawodowe. Usługi oferowane są w formie indywidualnej lub grupowej. Uczniowie i ich rodzice mogą też uzyskać specjalistyczną pomoc indywidualną związaną z problemami osobistymi, społecznymi i psychologicznymi.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Regionalne centra informacji zawodowej Ministerstwa Edukacji i Nauki (jest ich 13), które świadczyły usługi uczniom, rodzicom i nauczycielom, a także innym osobom, zwłaszcza szukającym pracy, zatrudnionym itd., zostały przekształcone w Regionalne Centra Pedagogiczne. Jednak ich zasadnicze funkcje pozostały niezmienione. Placówki te były początkowo pilotażowym przedsięwzięciem w ramach flagowego projektu pod nazwą „Szkoła dla każdego”. Ich rola polega na zapobieganiu zjawisku porzucania szkoły, na pomocy w powrocie do systemu edukacji, tworzeniu oferty szkoleń zawodowych i szkoleń dla nauczycieli itp. Centra te organizują na przykład konferencje tematyczne, grupowe sesje informacyjne z udziałem profesjonalistów itp.

Ministerstwo Edukacji i Nauki założyło sieć tzw. Centrów Zasobów na rzecz integracyjnego kształcenia dzieci i uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jedną z funkcji tych instytucji jest świadczenie poradnictwa zawodowego oraz należyte informowanie uczniów i rodziców o wszystkich możliwościach.

Minister Edukacji i Nauki akceptuje roczny Krajowy Kalendarz (harmonogram) konkursów dla uczniów w różnych zawodach. Pozaszkolne konkursy edukacyjne w profesjach objętych systemem szkoleń i edukacji zawodowej odbywają się na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Tego typu zróżnicowane zajęcia pozaszkolne stanowią dopełnienie standardowej oferty edukacyjnej oraz przyczyniają się do zwiększania świadomości i stymulowania uczniów do dalszego dokładniejszego rozważania możliwości i potrzeb szkoleń zawodowych.

Biura agencji zatrudnienia Ministerstwa Pracy oferują usługi informacyjne i poradnictwa, zwłaszcza osobom szukającym pracy, lub – w niektórych miastach (na przykład w Sofii) – osobom niepełnosprawnym fizycznie. Centrum informacji i poradnictwa regionalnego biura zatrudnienia (w Sofii) świadczy usługi związane z szukaniem pracy, planowaniem kariery, stanowisk pracy itp. osobom szukającym pracy, zatrudnionym i studentom.


KWALIFIKACJE DORADCÓW

W szkołach

Doradcy edukacyjni zatrudniani w szkołach mają ukończone studia z dziedziny psychologii, pedagogiki lub socjologii (na poziomie licencjatu lub magisterium). Coraz więcej instytucji szkolnictwa wyższego organizuje kursy szkoleniowe z zakresu poradnictwa edukacyjnego i zawodowego, przeznaczone przede wszystkim dla przyszłych doradców zawodowych. Takie kursy rozpoczęły na przykład Uniwersytet w Ruse i Uniwersytet w Velikim Turnovie.

W innych placówkach poradnictwa

Pracownicy agencji zatrudnienia, będący specjalistami po studiach z ekonomii, socjologii lub nauk technicznych (poziom licencjatu lub magisterium), są zatrudniani zgodnie z uregulowaniami dotyczącymi kadr administracyjnych. Opis stanowisk tych pracowników zawiera wymagania w zakresie kompetencji (takie jak wiedza o świecie zawodowym i teoriach rozwoju kariery, umiejętności komunikacyjne i organizacyjne).

Ministerstwo Edukacji i Nauki podjęło także na szczeblu centralnym kroki zmierzające do zapewnienia rozwoju osobom pracującym w ramach szkolnego systemu poradnictwa zawodowego, który polega na organizowaniu regularnych szkoleń z poradnictwa zawodowego dla profesjonalistów w tej dziedzinie zatrudnionych w Regionalnych Centrach Pedagogicznych oraz doradców pedagogicznych i nauczycieli. w 2007 r. w szkoleniach tych uczestniczyło 800 osób, a w roku 2008 liczba ta zwiększyła się do 1000. Te zakrojone na szeroką skalę kursy doskonalenia zawodowego były opłacane z budżetu centralnego na podstawie przydziału z krajowego programu szkoleń specjalistycznych Ministerstwa Edukacji i Nauki.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Ministerstwo Edukacji i Nauki co roku organizuje fora dyskusyjne na temat poradnictwa zawodowego zarówno na poziomie krajowym, jak i lokalnym. w spotkaniach tych uczestniczą instytucje edukacyjne, pracodawcy i organizacje pozarządowe. Mają one zwiększać świadomość problemów występujących w dziedzinie edukacji zawodowej, szkoleń i zatrudnienia. Jedną z regularnych imprez, służących dostarczaniu informacji i świadczeniu poradnictwa, są targi edukacyjne organizowane dla kandydatów na studia. Uczestniczą w nich pracodawcy, uniwersytety i organizacje pozarządowe, udostępniając materiały informacyjne.

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Ośrodek informacji i publikacji agencji zatrudnienia jest odpowiedzialny za opracowywanie, wytwarzanie i publikację informacji dotyczących poradnictwa zawodowego (skupionych na zawodach objętych klasyfikacją krajową, programach szkoleń, szkołach itp.). Informacja jest dostępna w formie drukowanej (broszury, foldery itp.), filmów wideo, na stronie internetowej agencji oraz w postaci innych materiałów multimedialnych. Rozpowszechniane informacje muszą być zaakceptowane przez wyspecjalizowaną komisję agencji. Co roku agencja wydaje publikację zatytułowaną „Rynek pracy”, w której prezentowane są ogólne dane krajowe i regionalne o rynku pracy, jak również analizy i wnioski na temat dynamiki i trendów.

Ministerstwo Edukacji i Nauki stworzyło Bramę Edukacyjną zawierającą informacje na temat:

• instytucji edukacyjnych w Bułgarii;
  
• listy zawodów, których się naucza i w zakresie których się szkoli;
  
• profili, specjalności i zawodów, których się naucza i w zakresie których się szkoli;
  
• dokumentów określających zasady oraz warunki zapisu do szkół publicznych i samorządowych;
  
• krajowych wymagań edukacyjnych, odnoszących się do kształcenia i szkoleń w określonych zawodach, programów zajęć, krajowych programów nauczania, krajowych programów egzaminacyjnych w zakresie poradnictwa edukacyjnego i dostępnych szkoleń;
  
• programu (w postaci elektronicznej) szkolnych przedmiotów obowiązkowych i zawodowych.