Kształcenie jest obowiązkowe dla uczniów w wieku od 7 do 16 lat. Ma ono postać jednolitej struktury bez przejścia między poziomem szkoły podstawowej i szkoły średniej i stopnia, z takim samym programem nauczania dla wszystkich. Od 7 roku kształcenia obowiązkowego następuje kombinacja przedmiotów obowiązkowych i opcjonalnych, z okresami wdrażania do życia zawodowego, ale bez poradnictwa, a więc bez osobnych ścieżek. Samorządy lokalne decydują o oferowanych opcjach i włączaniu ich do programu nauczania w ramach przepisów prawnych. Dziesiąty rok nauczania ogólnokształcącego może być przez samorządy organizowany wedle uznania, a uczniowie uczestniczą w nim dobrowolnie (w tym roku zapisało się 3% z nich). Celem jest pogłębienie umiejętności, aby młody człowiek nie czuł się zagrożony lub niepewny. Nauczane przedmioty są takie same jak w szkole na poziomie podstawowym i dopuszcza się poprawianie ocen. Uwzględnia się także szkolenie, przygotowujące do życia zawodowego oraz okresowe zdobywanie doświadczeń zawodowych.

Na koniec kształcenia obowiązkowego nie ma egzaminów państwowych. Dostęp do szkół średnich II stopnia zależy od osiągnięć uczniów w podstawowym kształceniu obowiązkowym lub w adekwatnym kształceniu za granicą. Samorządy lub same szkoły ustalają kryteria przyjmowania uczniów oraz mogą organizować egzaminy wstępne. Te same instytucje zajmują się organizacją nieobowiązkowego kształcenia w szkołach średnich II stopnia, podzielonego na edukację ogólnokształcącą i zawodową.

PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Ustawa o edukacji podstawowej 628/1998 głosi, że należy zapewnić poradnictwo każdemu dziecku. Poradnictwo edukacyjne i zawodowe ma sprawić między innymi, że wszyscy uczniowie uzyskają przydatne informacje, dotyczące ścieżki edukacyjnej przed i w trakcie kształcenia, a także otrzymają praktyczne wiadomości o przyszłym życiu zawodowym i możliwości zatrudnienia. Uczniowie muszą zostać informowani o szkołach wyższych, zatrudnieniu za granicą, a także otrzymać pomoc w przypadku trudności edukacyjnych bądź osobistych. Innym celem jest zapewnienie uczniom możliwości nauczenia się, jak szukać informacji w Internecie na temat dostępnych szkoleń i zawodów oraz jak podejmować decyzje i tworzyć plany edukacyjne i zawodowe w zmieniającej się sytuacji.

Priorytetowe cele poradnictwa wymienia plan rozwoju edukacji i badań naukowych na lata 2007-2012. Należą do nich: zapobieganie wykluczeniu ze społeczeństwa, poprawa efektywności systemu edukacyjnego oraz wskaźników zdawalności na wszystkich poziomach kształcenia, a także zmniejszanie wskaźników przerywania nauki. Aby ograniczyć odsetek osób porzucających szkołę, zostanie opracowany system poradnictwa. Będzie temu służyć: udoskonalenie komunikacji i doradztwa na szkoleniach, selekcja uczniów, granty naukowe, indywidualizacja studiów, systemy monitoringu studiów, -współpraca między domem i szkołą oraz szkolna i studencka opieka zdrowotna. Stałą praktyką mają stać się elastyczne działania w kształceniu podstawowym i przygotowawczym podstawowym kształceniu zawodowym.

W całym kraju mają być dostępne, na zasadach określonych przez prawo, opieka zdrowotna oraz usługi pomocy i poradnictwa dla wszystkich dzieci i młodych ludzi, którzy mogliby ich potrzebować. Zapowiada się ponadto przyspieszenie tworzenia związków między życiem zawodowym a kształceniem podstawowym, a także lepsze przystosowanie miejsc pracy na potrzeby nauki zawodu.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Głównymi podmiotami odpowiedzialnymi za informacje oraz usługi poradnictwa edukacyjnego i zawodowego są instytucje zarządzające oświatą i zatrudnieniem. Współpracują one ze sobą zarówno na szczeblu krajowym (ministerstwa, fińska Krajow Rada Edukacji oraz Urząd Zatrudnienia), jak i na lokalnym. Warunki tej współpracy są określane wspólnie przez szkoły (odpowiedzialne za poradnictwo uczniów) i lokalne agencje zatrudnienia (kierujące działalność przede wszystkim do osób znajdujących się poza systemem kształcenia). Przepisy prawa gwarantują obywatelom dostęp do poradnictwa i wsparcia edukacyjnego w zakresie studiów, kariery zawodowej i zatrudnienia. Czas poświęcany na poradnictwo jest określany przez rząd. Każde zadanie i organizacja poradnictwa muszą być umieszczone w planie opracowywanym przez miejscowy program (władze lokalne). Dlatego oferta jest zróżnicowana, a na szczeblu centralnym można uzyskać niewiele szczegółowych informacji o organizacji poradnictwa. Plan lokalny musi określać współpracę z lokalnym rynkiem pracy.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

W pierwszych latach kształcenia podstawowego (poziom szkoły podstawowej) poradnictwo zawodowe jest zintegrowane z procesem nauczania. Ma ono na celu przygotowanie dzieci do kolejnych etapów kształcenia i zapoznanie z podstawami funkcjonowania społeczeństwa i świata zawodowego. w późniejszych latach edukacji podstawowej (poziom szkoły średniej i stopnia) w programie nauczania znajduje się osobny przedmiot (po fińsku: oppilaanohjaus, po szwedzku: elevhandledning). Jest on obowiązkowy od 7 do 9 roku kształcenia. w tym okresie na przedmiot ten przeznacza się 2 lekcje tygodniowo, a w 10 roku – dobrowolnym – 1 lekcję tygodniowo. Miejscowe władze lub szkoła mogą zdecydować, jak przydzielić te lekcje poszczególnym klasom.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania

Podczas kształcenia podstawowego wyznaczane są okresy zbierania doświadczeń zawodowych. Ich celem jest zaznajomienie uczniów ze światem zawodowym. w 8 i 9 roku nauki uczniowie spędzają od 1 do 2 tygodni w środowisku pracy. w 10 roku, opcjonalnym, perusopetus (po fińsku) or grundläddande utbildning (po szwedzku) uczniowie mogą ułożyć własny plan nauki, zawierający praktyki w wymiarze kilku dni na tydzień.

INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Kontakty ze światem zawodowym

Kontakty ze światem zawodowym określają władze samorządowe i szkoły, a podejmowane działania różnią się w poszczególnych placówkach.

Usługi poradnictwa w szkołach

Poradnictwo psychologiczne oraz działania poradnicze organizowane są w sposób ciągły przez całe kształcenie podstawowe. Od samorządów lokalnych oczekuje się stworzenia globalnego planu, określającego warunki udostępnienia usług poradnictwa wszystkim osobom objętym standardowym systemem kształcenia oraz działania poszczególnych podmiotów funkcjonujących w różnych sektorach i profesjach. Plan ten musi zawierać opis treści i metod wprowadzania w życie programu poradnictwa zawodowego prowadzonego w klasach, a także w czasie indywidualnych i grupowych sesji poradnictwa.

Doradcy zawodowi (po fińsku: opinto-ohjaaja, po szwedzku: elevhandledare) są rekrutowani przez szkołę i wchodzą w skład grona pedagogicznego. Opinto-ohjaaja/elevhandledare w szkołach średnich zajmują się indywidualnym i grupowym poradnictwem edukacyjnym i zawodowym.

W poradnictwie oprócz doradców uczestniczą nauczyciele. Każda klasa ma swojego wychowawcę (po fińsku: luokanvalvoja, po szwedzku: klassföreståndare) – nauczyciela przypisywanego każdej klasie – który udziela uczniom pomocy w ogólnych kwestiach związanych z uczęszczaniem do szkoły (wybór przedmiotów opcjonalnych, organizowanie okresów zdobywania doświadczeń zawodowych itp.).

Uczniowie mają gwarantowany dostęp do poradnictwa w czasie nauki i końcowych cykli ścieżki edukacyjnej (w ostatnich 3 latach, minimum dwie 45-minutowe lekcje z poradnictwa tygodniowo). Nauczyciele kierują uczniami i przewidują możliwe problemy związane z nauką. Uczniowie i ich rodzice muszą otrzymywać wszystkie informacje związane z pracą w szkole i nabytą przez ucznia wiedzą, a także o możliwych wyborach i ich konsekwencjach w przyszłości. Wszyscy – rodzice, dzieci, nauczyciele i doradcy edukacyjni – muszą przedyskutować kwestię prowadzenia ucznia. Decyzja o wyborze przyszłej edukacji lub sektora zawodowego należy ostatecznie do ucznia i jego rodziców.

Szkolni psycholodzy służą pomocą socjalną i uczestniczą w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Działania prowadzone w szkołach dopełniają usługi poradnictwa zawodowego i opieki psychologicznej, świadczone przez urzędy zatrudnienia. Psycholodzy, doradcy edukacyjni i konsultanci zawodowi, pracujący w urzędach zatrudnienia podległych Ministerstwu Zatrudnienia i Gospodarki, służą poradami wszystkim osobom potrzebującym pomocy w zakresie wyboru zawodu. Usługi te są skierowane zarówno do osób dorosłych na rynku pracy, jak i młodzieży uczącej się w szkołach ogólnokształcących bądź zawodowych. Służby informujące o opcjach edukacyjnych i zawodowych dają możliwość przeprowadzenia indywidualnej rozmowy z doradcą o rozwoju zawodowym i wyborze studiów. Urzędy zatrudnienia udostępniają też różne bezpłatne materiały – w formie drukowanej i cyfrowej – na temat wyboru dalszej nauki i zawodu.

KWALIFIKACJE DORADCÓW

W szkołach

Brak regulacji prawnych dotyczących szkolenia nauczycieli zajmujących się poradnictwem zawodowym w szkołach. Różnice przebiegają na szczeblu poszczególnych instytucji i programów studiów (instytucje szkolnictwa wyższego mają autonomię w decydowaniu o treściach nauczania).

Doradcy zawodowi w szkołach podstawowych (i średnich) muszą mieć kwalifikacje pedagogiczne i tytuł magistra (300 punktów ECTS w okresie 5-letnich studiów) pedagogiki oraz ukończyć specjalistyczne szkolenie w zakresie poradnictwa. Pełnią oni swoje funkcje w pełnym wymiarze godzin. Tytuły, które muszą zdobyć, są wymienione w ustawodawstwie państwowym, a można je uzyskać po zakończeniu studiów teoretycznych oraz po praktycznym szkoleniu zawodowym. Dwa fińskie uniwersytety oferują możliwość bardziej zaawansowanego kształcenia na poziomie doktoratu.

W innych placówkach poradnictwa

Psycholodzy pracujący w urzędach zatrudnienia Ministerstwa Pracy muszą mieć tytuł magistra psychologii i odbywać krótkie sesje doszkalające w okresie pracy.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Krajowy program nauczania zachęca do organizowania wymiany uczniów i współpracy między szkołami oraz społecznościami lokalnymi. Głównymi elementami tej współpracy są wizyty przedstawicieli rynku pracy w szkołach, wizyty w miejscach pracy i wykorzystywanie informacji o różnych sektorach. Od początku kształcenia obowiązkowego nawiązana jest współpraca między domem a szkołą. Jej zasady zmieniają się wraz z wiekiem ucznia, czynionymi przez niego postępami i momentami przejścia. w ostatniej fazie kształcenia podstawowego rodzice muszą mieć okazję do omówienia potencjalnych problemów i wszystkich kwestii, związanych z kontynuacją nauki przez dziecko. w miarę potrzeby należy umożliwić im przeanalizowanie tych problemów z doradcą ucznia i psychologiem szkolnym.

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Co roku fińska Krajowa Rada Edukacji publikuje informatory o szkoleniach zawodowych dla uczniów szkół średnich II stopnia i studentów. Prowadzi ona również serwis internetowy (www.edu.fi) i zarządza Siecią Edukacji (Koulutusnetti; http://www.koulutusnetti.fi/) oraz jest źródłem informacji dla uczniów, którzy składają podania w sprawie dalszej nauki przez wspólny system aplikowania.

Instytucje zarządzające zatrudnieniem (ministerstwo i służby lokalne) aktualizują bazy danych i serwisy informacyjne. Strona internetowa Urzędu Zatrudnienia Ministerstwa Zatrudnienia i Gospodarki (www.mol.fi) zawiera informacje o zatrudnieniu i dostępnych szkoleniach. Podobne usługi są dostępne dla osób chcących się szkolić.