Kształcenie jest obowiązkowe dla uczniów w wieku od 6 do 16 lat. Okres ten obejmuje naukę w szkole podstawowej (école élémentaire – wiek 6-11 lat), szkole średniej i stopnia (collège – wiek 11-15 lat) i I klasę szkoły średniej II stopnia (lycée).

Kluczowym momentem dla poradnictwa jest zakończenie kształcenia obowiązkowego. Uczniowie mogą wybrać kształcenie techniczne lub ogólnokształcące w lycée albo pełnowymiarowe kształcenie ogólnokształcące i zawodowe w lycée zawodowym.

Rodzice (lub pełnoletni uczniowie) mają możliwość wyboru spośród wspomnianych wyżej opcji, ale poradnictwo jest dobierane na podstawie prośby rodziny. Kwestię tę omawia rada pedagogiczna, po czym dyrektor wydaje decyzję; w razie braku zgody może ona być dyskutowana.

Powyższy opis nie dotyczy poradnictwa zawodowego w ostatnim roku kształcenia obowiązkowego.

PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Ustawa o edukacji z lipca 1989 r. głosi, iż „częścią prawa do kształcenia jest prawo do poradnictwa i informacji na temat edukacji i pracy zawodowej”.

Ustawa o poradnictwie z kwietnia 2005 r. oraz program rozwoju szkół zakłada, że „opracowują swój projekt edukacyjny i poradnictwa zawodowego przy pomocy rodziców, nauczycieli, doradców i innych kompetentnych profesjonalistów. Przyczynia się do tego odpowiednia administracja, samorząd lokalny, organizacje branżowe, firmy i stowarzyszenia”.

Cele narodowej polityki w zakresie poradnictwa są zgodne z głównym celami podnoszenia kwalifikacji opisanymi w przepisach prawnych: 100% na pierwszym poziomie kwalifikacji, 80% ze świadectwem ukończenia szkoły średniej (baccalauréat) i 50% z dyplomem studiów wyższych.

Do celów tych należą: umiejętności znalezienia własnej drogi w kształceniu podstawowym dzięki większej indywidualizacji wsparcia oraz lepszej jakości i dostępności świadczonych usług, a także dzięki tworzeniu rzetelnych informacji i podejmowaniu konkretnych działań zapobiegających wykluczaniu grup docelowych, takich jak młodzież z problemami w nauce lub ze środowisk społecznie upośledzonych, bezrobotni itp.

Kładzie się także nacisk na zwiększanie świadomości społecznej i podmiotów społecznych w kwestii poradnictwa, w kontekście uczenia się przez całe życie (weryfikacja doświadczenia, umiejętności osób dorosłych, kształcenie ustawiczne itp.).

Ustawa z 10 sierpnia 2007 r. o swobodach i obowiązkach uniwersytetów określiła ponadto poradnictwo i integrację studentów jako jedno z podstawowych zadań szkół wyższych, wprowadzając obowiązek wstępnej rejestracji i upowszechnienia mechanizmu „aktywnego poradnictwa”.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

W proces tworzenia polityki oraz kształtowania edukacji i służb związanych z poradnictwem edukacyjnym i zawodowym w największym stopniu zaangażowane są ministerstwa odpowiedzialne za edukację narodową i zatrudnienie.

Za świadczenie usług i poradnictwa na rzecz młodzieży w szkołach średnich i wyższych odpowiedzialne są Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych, z kolei Ministerstwo Pracy, Spraw Socjalnych i Solidarności skupia się na osobach dorosłych, szukających pracy lub szkoleń bądź chcących zmienić zawód.

Większość usług leżących w gestii Ministerstwa Edukacji Narodowej jest świadczona w samych szkołach, które są odpowiedzialne za monitorowanie wszystkich uczniów w pierwszym roku po ukończeniu nauki, lub w ośrodkach informacji i poradnictwa (CIO) oraz ich agencjach podległych temu ministerstwu.

Działania związane z poradnictwem podległe ministerstwu odpowiedzialnemu za rynek pracy prowadzi Narodowa Agencja Zatrudnienia (ANPE).

Ważną rolę w kwestii poradnictwa zawodowego odgrywają ponadto liczne instytucje publiczne, półprywatne i prywatne (takie jak lokalne misje, centra informacji młodzieżowej – CIDJ itp.), najczęściej ukierunkowane na ludzi młodych, którzy zakończyli etap kształcenia obowiązkowego.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Poradnictwo zawodowe wchodzi w zakres krajowego programu nauczania w szkołach na obowiązkowym etapie kształcenia. Poza tym w 2004 r. edukację w zakresie odkrywania drogi zawodowej wprowadzono do cyklu poradnictwa w collège, w trzecim roku nauczania.

Jest ona ukierunkowana na stworzenie uczniom lepszego kontaktu ze światem zawodowym i pomoc w podjęciu refleksji na temat własnej ścieżki edukacyjnej. Proponowane są następujące formuły odkrywania drogi zawodowej:

• opcjonalny kurs odkrywania drogi zawodowej (3 godziny tygodniowo) mający na celu dostarczenie uczniom wstępnej wiedzy na temat świata zawodowego. Kurs ten musi być prowadzony przez wszystkie collège dla wszystkich zainteresowanych uczniów. Wyniki stałej ewaluacji są brane pod uwagę podczas przyznawania świadectwa państwowego (brevet);
• moduł odkrywania drogi zawodowej (6 godzin tygodniowo) przeznaczony przede wszystkim dla uczniów zagrożonych, którzy chcą wziąć udział w projekcie kształcenia zawodowego po 3 roku.

Stopniowe wprowadzanie określonych prawnie wspólnych podstaw wiedzy i umiejętności definiuje cel siódmego filaru – rozwoju autonomii i inicjatywy – jako nabycie zdolności samodzielnego kierowania sobą przez całe życie, prowadzącego także do uzyskania świadectwa państwowego (brevet).

Od początku roku szkolnego 2008/09 w szkołach, które zgłoszą swój akces (z planowanym docelowo wdrożeniem do całego systemu edukacji na początku roku szkolnego 2009/10) dla wszystkich uczniów od V klasy (12 lat) do ostatniej klasy lycée zostaną utworzone „ścieżki odkrywania drogi zawodowej i edukacyjnej”. Są one organizowane na zasadzie „stopni kariery” (z możliwością odbywania spotkań z przedstawicielami różnych zawodów, wizyt w firmach, obserwacji miejsc pracy itp.) oraz „głównych punktów” na wszystkich poziomach kształcenia – każdy uczeń IV klasy spędzi dzień w lycée, LP, CFA itp., a uczeń i klasy – w szkole wyższej. Uczniowie mają własne dzienniki postępów. Działania te opierają się na wymaganiach akademickich oraz na dynamicznych związkach między szkołami i firmami.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania W 3 roku nauki w collège każdy uczeń w ramach swojej ścieżki spędza tydzień na „obserwacji środowiska pracy zawodowej”; może to odbyć się także w czwartym roku nauki. Ogółem do momentu ukończenia collège każdy uczeń spędzi 10 dni w firmie lub w kontakcie z profesjonalistami.

Oprócz zmieniających się mechanizmów obowiązujących podczas czwartego roku nauki w collège (młodzież w wieku 14 lat i starsza) chętnym uczniom collège (w wieku 15 lat i starszym) oferuje się nowy mechanizm wprowadzenia do świata zawodowego, dzięki któremu uczniowie przez kolejne szkolenia poznają jeden lub kilka zawodów, a jednocześnie zdobywają podstawową wiedzę i umiejętności.

Do zdobycia każdego dyplomu technicznego i zawodowego konieczne jest ponadto odbycie praktyk.

INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Kontakty ze światem zawodowym

Zobacz część poświęconą miejscu praktyk w strukturze programu nauczania.

Usługi poradnictwa w szkołach

Usługi te są świadczone przez 2 główne podmioty:

• nauczycieli kierujących przeprowadzaniem (we współpracy z doradcami i psychologami) indywidualnych rozmów w dziedzinie poradnictwa w III klasie collège, pierwszej i ostatniej klasie lycée ogólnokształcącego i technicznego oraz w lycée zawodowym (gdzie od i klasy rozmowy indywidualne są zasadniczym elementem poradnictwa zawodowego dla uczniów i sposobem na obniżanie wskaźników przerywania nauki w szkole). Te indywidualne rozmowy są przeprowadzane jak najwcześniej w roku szkolnym, a do udziału w nich zaprasza się rodziny, co umożliwia pożądane wsparcie, dostosowane do potrzeb danej osoby;
• doradców i psychologów specjalizujących się w poradnictwie (CO-P), którzy zasadniczo pracują z uczniami w collège i lycée, młodzieżą w okresie integracji zawodowej oraz starszymi studentami. Pracują również z osobami dorosłymi. Specjaliści ci pomagają w stopniowym budowaniu własnej ścieżki szkoleń i integracji, stosując różne techniki (rozmowy indywidualne, praca w grupach, ewaluacja itp.). We wszystkich działaniach współpracują bezpośrednio z młodymi ludźmi w szkołach oraz ośrodkach informacji i poradnictwa (zobacz niżej). Osoby te to specjaliści w dziedzinie indywidualnego poradnictwa, a w collège i lycée – doradcy techniczni wchodzący w skład grona pedagogicznego. Doradcy i psycholodzy 69

Poradnictwo zawodowe w kształceniu obowiązkowym w Europie zapewniają systematyczne monitorowanie uczniów i przyczyniają się do stworzenia warunków sprzyjających osiąganiu sukcesów.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Istnieje niemal 700 ośrodków informacji i poradnictwa oraz agencji podlegających Ministerstwu Edukacji Narodowej. Ich rola polega na udzielaniu wsparcia wszystkim grupom mieszkańców, zwłaszcza osobom młodym, które zakończyły edukację i ich rodzinom, informowaniu na temat studiów wyższych, szkoleń zawodowych, kwalifikacji i kariery, jak również świadczeniu doradztwa indywidualnego (pomaganie ludziom w lepszym poznaniu samych siebie, pozyskiwaniu przydatnych informacji, organizowaniu wybranych przez nich elementów itp.). Placówki te są także odpowiedzialne za tworzenie dokumentów podsumowujących dla zespołów edukacyjnych i uczniów oraz za koordynowanie wymiany przemyśleń między podmiotami systemu szkolnictwa, rodzicami, młodzieżą oraz lokalnymi i ekonomicznymi czynnikami decyzyjnymi.

KWALIFIKACJE DORADCÓW

W szkołach

Najnowsze wymagania dotyczące kształcenia nauczycieli, które są także punktem odniesienia ich doskonalenia zawodowego, wyraźnie mówią o konieczności zdobywania wiedzy i umiejętności umożliwiających świadczenie uczniom usług poradnictwa. Zostanie też wprowadzony obowiązek odbycia stażu przed rozpoczęciem pracy.

W ramach „ścieżki odkrywania drogi zawodowej i edukacyjnej” programy akademickie muszą wyraźnie uwzględnić mechanizm konkretnego szkolenia nauczycieli.

W innych placówkach poradnictwa

W dziedzinie poradnictwa doradcy i psycholodzy, pracujący w państwowych służbach oświatowych, są rekrutowani spośród kandydatów z tytułem psychologa (lub z innym tytułem psychologicznym dopuszczanym przez obowiązujące przepisy prawa), którzy przeszli test kompetencji i 2-letnie szkolenie, kończące się uzyskaniem państwowego dyplomu doradcy lub psychologa w dziedzinie poradnictwa. Mogą oni odbyć kursy doszkalające.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Ustawa o poradnictwie z 2005 r. (zobacz powyżej) wyraźnie zaleca podejmowanie wysiłków na rzecz współpracy. Działania te są inicjowane przez władze akademickie i szkoły.

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Podmioty odpowiedzialne za gromadzenie, tworzenie i rozprowadzanie informacji zawodowych dla uczniów to: Krajowe Biuro Informacji o Edukacji i Pracy (ONISEP) oraz ośrodki informacji i poradnictwa (CIO).

ONISEP stworzyło wydajną sieć komputerową, która umożliwia wymianę maksymalnej ilości informacji przez Internet. Biuro to współpracuje z Centrum Studiów i Badań nad Kwalifikacjami (CEREQ), agencją państwową, podlegającą publicznym służbom oświatowym i służbom zatrudnienia, której zadaniem jest dostarczanie ekspertyz w takich dziedzinach, jak integracja, możliwości zawodowe, relacje między szkoleniami i zatrudnieniem itp.

Każde CIO oferuje własne usługi dokumentacyjne z dziedziny edukacji i pracy, umożliwiając obywatelom zapoznanie się z materiałami związanymi z ich zainteresowaniami i poziomem wykształcenia. CIO współpracują z Krajowym Biurem Informacji o Edukacji i Pracy, które dostarcza tym placówkom istotną dokumentację.

Oprócz tradycyjnych dokumentów od ponad dekady wzrasta użycie technologii informatycznych i komunikacyjnych (komputery, multimedia, dostęp do Internetu itp.).

Akademickie Służby Poradnictwa i Informacji (SAIO) dostarczają wszystkim kierownikom placówek oświatowych informacji związanych z poradnictwem: o dniach otwartych, imprezach, studiach, bieżących wydarzeniach, statystykach itp. Informacji o kursach doszkalających dla dorosłych udziela ponadto wyspecjalizowane krajowe centrum informacyjne – Centre Inffo (www.centre-inffo.fr).