Kształcenie jest obowiązkowe dla uczniów w wieku od 6 do 16 lat. Kształcenie odbywa się w ramach jednolitej struktury (grunnskóli), bez podziału na poziom szkoły podstawowej i średniej i stopnia. Kluczowym momentem dla poradnictwa jest zakończenie edukacji obowiązkowej. Uczniowie mają możliwość kontynuowania nauki w szkołach średnich II stopnia, ogólnokształcących lub zawodowych. Warunki dostępu różnią się w zależności od wybranej ścieżki.

PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Kształcenie obowiązkowe reguluje Ustawa o szkolnictwie obowiązkowym z 1995 r. (Lög um grunnskóla). Głosi ona, że za działalność szkół na tym poziomie edukacji odpowiedzialne są władze lokalne. Ministerstwo Edukacji, Nauki i Kultury publikuje wytyczne do krajowego programu nauczania (NCG), które mają zapewnić osiągnięcie szczegółowych celów, koniecznych do wprowadzenia w życie przepisów Ustawy o szkolnictwie obowiązkowym. Zgodnie z nią każda szkoła musi opracować zasady działania oparte na NCG, uwzględniając swoją sytuację i specyfikę. Ustawa nakłada na samorządy obowiązek zapewnienia młodym ludziom poradnictwa zawodowego.

Aby pomóc uczniom w podejmowaniu decyzji dotyczących ścieżek edukacyjnych i zawodowych, wszystkie szkoły muszą udzielać im porad i informacji na temat szkoleń i możliwości zawodowych. Wzrost znaczenia uczenia się przez całe życie postawił przed poradnictwem zawodowym nowe wyzwania. w 1998 r. Ministerstwo Edukacji opublikowało raport, w którym podkreślono szczególne znaczenie działań na rzecz poprawy dostępu do informacji i usług poradnictwa zawodowego oraz do nowych technologii informatycznych dla wszystkich obywateli. Do wyzwań tych należy także aktualizacja umiejętności i kwalifikacji doradców.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Odpowiedzialność za edukację i usługi w zakresie poradnictwa zawodowego ponoszą wspólnie Ministerstwo Edukacji, Nauki i Kultury oraz Ministerstwo Spraw Socjalnych. Ważną rolę w rozwijaniu tych usług odgrywają także inne podmioty, takie jak władze samorządowe, specjaliści w tej dziedzinie, organizacje pracodawców oraz Stowarzyszenie na rzecz Poradnictwa Edukacyjnego i Zawodowego (Félag náms- og starfsrá?gjafa – http://fns.is). W sektorze zatrudnienia sieć służb państwowych nadzorowanych przez Ministerstwo Spraw Socjalnych (Departament Pracy) dostarcza informacji i udziela porad osobom szukającym pracy, osobom ze specjalnymi potrzebami (niepełnosprawnym) i innym grupom, czasami we współpracy z władzami lokalnymi, szkołami lub ośrodkami uczenia się przez całe życie.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Zgodnie z wytycznymi do krajowego programu nauczania poradnictwo zawodowe może być elementem obowiązkowego przedmiotu „umiejętności życiowe”, a także wejść w skład innych przedmiotów nieobowiązkowych. Zgodnie z zaleceniami każda szkoła tworzy własny program, w którym musi przedstawić szczegółowo sposoby świadczenia poradnictwa zawodowego.

„Umiejętności życiowe” to przedmiot obowiązkowy w klasach IV-X kształcenia obowiązkowego (jedna lekcja w tygodniu). Ma on pomóc uczniom w rozwijaniu umiejętności społecznych i osobistych, szacunku dla samych siebie i innych ludzi oraz rozbudzić inicjatywę, kreatywność i zdolności do przystosowania się do zmiennego środowiska, a także wyzwań stawianych przez życie w społeczeństwie.

Częścią kształcenia obowiązkowego są przedmioty obieralne. Ustalenie i zdefiniowanie ich celów należy do obowiązków szkół. w ich gestii leży ponadto układanie planów lekcji, sporządzanie list omawianych zagadnień oraz decyzje o sposobie oceniania, a także przekazanie tych planów uczniom i ich rodzicom, po uzyskaniu akceptacji władz lokalnych.

Poszczególne szkoły na przedmioty obieralne muszą przeznaczyć do 30% godzin lekcyjnych w klasach VIII-X, zapewniając uczniom możliwość wyboru przedmiotów i zakresów zajęć. Dzięki takiej swobodzie poszczególni uczniowie mają szansę na dostosowanie kształcenia do własnych potrzeb i uwzględnienia w nauce tego, czym się interesują i jak chcą zaplanować swoją przyszłość we współpracy z rodzicami, nauczycielami i doradcami edukacyjnymi. w ostatnim roku kształcenia obowiązkowego dostępne są różne przedmioty opcjonalne, o wyborze których może zdecydować uczeń wraz z rodzicami i nauczycielami, aby uzyskać najlepsze dla siebie rozwiązania edukacyjne.

Przedmioty obieralne dostępne w klasach VIII-X można podzielić na 3 grupy. Pierwsza to przedmioty systematycznie przygotowujące uczniów do kształcenia akademickiego w szkołach średnich. Do drugiej należą przedmioty związane z przygotowaniem do kariery zawodowej lub do dalszej nauki w zakresie sztuki lub technologii. Trzecia to przedmioty, dzięki którym uczniowie mogą poszerzać horyzonty lub nadać większy sens swojemu życiu.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania

Zgodnie z regulacjami prawnymi dotyczącymi przedmiotów obieralnych w kształceniu obowiązkowym (nr 387/1996) szkoły we współpracy z zainteresowanymi uczniami i ich rodzicami mogą nadać status przedmiotu obieralnego praktykom lub szkoleniom zawodowym.

INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Kontakty ze światem zawodowym

Kontakty te są regulowane przez władze samorządowe oraz szkoły i różnią się w poszczególnych szkołach. Mają one miejsce na poziomie szkoły średniej i stopnia, przede wszystkim w IX i X klasie.

Usługi poradnictwa w szkołach

Doradca pracujący w środowisku szkolnym pełni 4 główne funkcje: prewencyjną (badanie, kierowanie do innych służb, propozycje zmian organizacyjnych i poradnictwo); terapeutyczną (pomoc w poszukiwaniu rozwiązań problemów osobistych, które uniemożliwiają uczniom korzystanie w pełni z doświadczeń szkolnych i utrudniają ich rozwój); informacyjną (gromadzenie i rozpowszechnianie informacji dotyczących możliwości edukacyjnych i zawodowych, indywidualnie lub grupowo, dzięki szkolnym programom poradnictwa) oraz rozwojową (indywidualne poradnictwo, mające na celu ułatwienie uczniom refleksji nad wynikami szkolnymi i zainteresowaniami zawodowymi oraz pomoc w uświadomieniu sobie, w jaki sposób uwzględniać te elementy w wyborach edukacyjnych i planach zawodowych). Wszystkie szkoły na poziomie obowiązkowym mają dostęp do doradców, zatrudnionych na pełny lub niepełny etat. w niektórych przypadkach jeden doradca jest odpowiedzialny za poradnictwo w kilku placówkach. Na terenach wiejskich na cały region przypada zazwyczaj jeden doradca, pracujący w wielu małych szkołach.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Usługi informacji i poradnictwa oferowane w ramach państwowych służb zatrudnienia nie są przeznaczone dla uczniów objętych kształceniem obowiązkowym


KWALIFIKACJE DORADCÓW

Poziom kwalifikacji doradców jest określony jedynie dla doradców pracujących w szkołach średnich II stopnia (muszą mieć ukończone studia wyższe w dziedzinie poradnictwa edukacyjnego i doświadczenie pedagogiczne w szkole średniej II stopnia). Doradcy pracujący w szkołach na poziomie kształcenia obowiązkowego mogą mieć ukończone studia pedagogiczne, socjologiczne lub psychologiczne. w dużych szkołach wymaga się ukończenia specjalistycznych studiów w dziedzinie poradnictwa, a w mniejszych placówkach funkcję tę mogą pełnić nauczyciele lub inni pracownicy szkoły.

Na wydziale socjologii Uniwersytetu Islandzkiego można odbyć studia magisterskie w zakresie poradnictwa edukacyjnego. Trwają one 9 miesięcy i otrzymuje się za nie 34 punkty (jeden punkt odpowiada 40-60 godzinom zajęć). Co roku na studia te przyjmowanych jest 12 studentów z tytułem licencjata pedagogiki, psychologii lub z dziedziny pokrewnej. Doradcy pracujący w sektorze zatrudnienia mogą uczestniczyć w trwającym 5 semestrów kursie korespondencyjnym, organizowanym wspólnie przez Ministerstwo Edukacji, Nauki i Kultury oraz Ministerstwo Spraw Socjalnych.

Dostępne są też ustawiczne programy szkoleniowe w formie szkoleń zagranicznych w ramach programów europejskich, kursów (program Akademia) lub na przykład wizyt studyjnych. W sektorze zatrudnienia na szczeblu centralnym określono standardy jakości dla doradców.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Przepisy prawne zachęcają szkoły i inne podmioty danej społeczności do podejmowania współpracy. Rodziców zaprasza się do uczestniczenia w zajęciach szkolnych (zwłaszcza za pośrednictwem poradnictwa kierowanego do rodziców). Władze samorządowe zatrudniają w szkołach na poziomie obowiązkowym doradców, którzy mogą organizować szkolenia i wizyty studyjne we współpracy z firmami i innymi instytucjami. w wielu szkołach istnieje też forma wspólnej nauki, w którą angażowani są zwłaszcza absolwenci.

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Wybrane ministerstwa, partnerzy społeczni i przedstawiciele szkół realizują wspólnie kilka projektów, w tym internetowe bazy danych, zawierające informacje na temat ścieżek edukacyjnych i zawodowych. Na przykład na stronie internetowej www.mennt.is znajduje się interaktywny program na temat dostępnych ścieżek edukacyjnych, m.in. kształcenia przez całe życie.

Inny projekt (www.idan.is) skupia się na możliwościach istniejących na rynku pracy. Państwowe służby zatrudnienia dysponują pracowniami wyposażonymi w komputery, które zapewniają dostęp do informacji na temat ofert szkoleń itp.