Kształcenie jest obowiązkowe dla dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Obejmuje 4 lata nauki w szkole podstawowej (şcoala primară) i 6 lat szkoły średniej i stopnia: 4 lata gimnaziu, a następnie albo 2 lata kształcenia ogólnokształcącego w liceu (zorientowanym na studia wyższe) – niższy stopień, albo 2 lata kształcenia zawodowego w şcoala de arte şi meserii (szkoła sztuk pięknych i rzemiosła). w wieku 16 lat uczniowie kończący niższy stopień liceu mogą kontynuować naukę w ramach różnych ścieżek w tych szkołach, na poziomie średnim II stopnia. Uczniowie şcoala de arte şi meserii muszą ukończyć rok edukacji na poziomie zawodowej szkoły średniej II stopnia, by móc przenieść się do liceu i kontynuować naukę na tym samym poziomie.

PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Usługi informowania, poradnictwa i opieki psychologicznej, oferowane przez instytucje podlegające Ministerstwu Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży, reguluje przede wszystkim Ustawa o edukacji (przyjęta w 1995 r., z późniejszymi poprawkami). Działalność instytucji podlegających Ministerstwu Pracy, Rodziny i Równych Szans reguluje ustawa z 1998 r., powołująca do życia Narodową Agencję Zatrudnienia. Rumuńska Ustawa o edukacji głosi, że celem kształcenia jest swobodny, wszechstronny i harmonijny rozwój człowieka jako jednostki autonomicznej i kreatywnej.

Dążeniom tym podlega także poradnictwo zawodowe, do którego głównych celów należą:

• dostarczanie istotnych informacji i ułatwianie dostępu do danych na temat różnych możliwości edukacyjnych i szkoleniowych na szczeblu krajowym i międzynarodowym;
• promowanie międzynarodowej mobilności zawodowej i europejskiego wymiaru edukacji i szkoleń;
• włączanie europejskich standardów, norm i praktyk do kontekstu rumuńskiego;
• synchronizacja różnych działań podejmowanych przez instytucje, działające na polu poradnictwa zawodowego, doradztwa i szkoleń.

Doradcy opracowali zestaw kryteriów ilościowych (liczba osób korzystających z poradnictwa i testów, opublikowanych materiałów informacyjnych itp.) oraz kryteriów jakościowych (satysfakcja użytkownika, stosowanie technologii informatycznych itp.), mających pomóc w ocenie wyników usług informacyjnych, poradnictwa i opieki psychologicznej.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Zakładanie ośrodków pomocy psychologiczno-pedagogicznej na szczeblu regionalnym oraz placówek pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach leży w gestii Ministerstwa Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży. Usługi te są ukierunkowane na młodych ludzi objętych systemem szkolnictwa, a ich działania koordynują okręgowe inspektoraty oświaty. w ramach Instytutu Pedagogiki funkcjonuje wydział poradnictwa edukacyjnego i zawodowego, którego misją jest opracowanie metodologicznego planu ogólnego sieci poradnictwa i opieki psychologicznej Ministerstwa Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży. Narodowa Agencja Zatrudnienia zarządza siecią ośrodków informacji i poradnictwa zawodowego, które kierują działalność do młodzieży i osób dorosłych szukających pracy, bezrobotnych itp.

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Grundskola ma obowiązek świadczenia poradnictwa zawodowego i edukacyjnego (syo). Nie są jednak przewidziane żadne lekcje obowiązkowe, ale pracujący w szkołach ogólnokształcących i średnich doradcy prowadzą czasami Narodowy program nauczania zakłada, że poradnictwo edukacyjne i zawodowe powinno być prowadzone w szkołach podstawowych i średnich w ramach przedmiotu o nazwie „doradztwo i poradnictwo”. Przedmiot ten jest częścią wspólnego programu nauczania wszystkich szkół na poziomie obowiązkowym – w szkołach podstawowych realizuje przede wszystkim aspekty edukacyjne, a w szkołach średnich zarówno edukacyjne, jak i zawodowe.

„Poradnictwo i doradztwo” ma następujące cele ramowe:

• rozwijanie pozytywnego nastawienia do samego siebie jako osoby wartościowej i wyjątkowej;
• rozwijanie wiedzy, umiejętności i postaw związanych z relacjami interpersonalnymi;
• rozwijanie umiejętności koniecznych do korzystania z różnego rodzaju informacji w procesie uczenia się;
• rozwijanie umiejętności potrzebnych do obmyślania i planowania kariery zawodowej;
• praktykowanie umiejętności zarządzania prowadzących do podniesienia jakości stylu życia.

Miejsce praktyk w strukturze programu nauczania

Szkoły są zachęcane do opracowywania programów partnerskich z firmami i innymi podmiotami na szczeblu lokalnym, aby przyczyniać się do rozwoju miejscowych społeczności oraz zapoznawać uczniów ze światem zawodowym. Po pierwszych czterech latach ogólnokształcącej szkoły średniej i stopnia (gimnaziu) uczniowie muszą kontynuować naukę przez kolejne 2 lata w innej szkole średniej i stopnia. Uczniowie uczęszczający do szkół średnich (liceu) o charakterze technicznym lub szkół sztuk pięknych i rzemiosła (şcoala de arte şi meserii) odbywają praktyki i staże w przedsiębiorstwach państwowych i prywatnych – trwające odpowiednio 3 tygodnie i 10 tygodni. Zajęcia te bazują na szczegółowym programie nauczania zaakceptowanym przez Ministerstwo Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży.

INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

Kontakty ze światem zawodowym

Ośrodki informacji i poradnictwa zawodowego, podlegające Ministerstwu Pracy, Rodziny i Równych Szans, udzielają informacji o świecie zawodowym i organizują spotkania z uczniami szkół średnich (ISCED 2 i ISCED 3), po zgłoszeniu takiej potrzeby przez szkolnego psychologa. Do zapoznania młodych ludzi ze światem zawodowym przyczyniają się też organizowane przez szkoły wizyty uczniów w firmach i innych instytucjach. Absolwenci kończący obowiązkowy etap kształcenia otrzymują indywidualne portfolio, dotyczące dalszej edukacji. Zawiera ono opis umiejętności nabytych w czasie kształcenia obowiązkowego, w tym pozyskanych podczas praktyk w szkolnych warsztatach lub miejscach pracy.

Usługi poradnictwa w szkołach

Za organizowanie i inicjowanie działań związanych z poradnictwem dla uczniów, na podstawie wskazań programu nauczania oraz zgodnie z ich wiekiem i cechami, odpowiedzialny jest nauczyciel (wychowawca) współpracujący z rodzicami i szkolnym psychologiem. Konkretne działania (dyskusje i okazje do spotkań z przedstawicielami szkół lub lokalnych pracodawców, wizyty w różnych instytucjach, testy umiejętności itp.) organizowane są w czasie godzin poświęcanych na poradnictwo na poziomie szkoły średniej i stopnia, zwłaszcza w przypadku uczniów ostatniej klasy tego poziomu. W każdej szkole podstawowej lub średniej, do której uczęszcza więcej niż 800 uczniów, można zorganizować szkolną poradnię pedagogiczno-psychologiczną – zgodnie z potrzebami i w zależności od dostępnych środków. Uczniowie ze szkół, liczących mniej niż 800 wychowanków, mogą korzystać z takiej pomocy w innych placówkach. Pracujący w nich doradcy udzielają uczniom indywidualnych lub grupowych porad w zakresie psychologii edukacyjnej, z wykorzystaniem testów uzdolnień, zasobów zdolności osobistych, technik podejmowania decyzji, technik planowania kariery i rozwoju oraz analiz profili zawodowych. Mogą oni także doradzać nauczycielom i rodzicom.

Usługi poradnictwa poza szkołą

Ośrodki pomocy psychologiczno-pedagogicznej (Centre Judeţene de Asistenţă Psihopedagogică), organizowane na szczeblu regionalnym pod auspicjami okręgowych inspektoratów oświatowych, mają taki sam zakres obowiązków w sferze poradnictwa, jak poradnie szkolne. Świadczą one, we współpracy ze szkołami i lokalnymi społecznościami, usługi poradnictwa edukacyjnego i zawodowego dla uczniów, organizują na ten temat działania informacyjne i dokumentacyjne itd. Funkcjonujące w ramach Narodowej Agencji Zatrudnienia ośrodki informacji i poradnictwa zawodowego oraz poradnie zawodowe, udzielają młodym ludziom informacji i porad na temat kariery i praktyk. Do głównych działań prowadzonych przez te placówki należą: doradzanie w wyborze kariery zawodowej, udzielanie informacji o możliwościach szkoleń oraz pomoc w planowaniu kariery, opracowaniu planu działania i wprowadzaniu go w życie. Ogólnie rzecz biorąc, usługi te są świadczone w czasie spotkań z uczniami, organizowanych przez przedstawicieli tych ośrodków w formie sesji indywidualnych lub grupowych.

KWALIFIKACJE DORADCÓW

Kształcenie nauczycieli obejmuje poradnictwo psychologiczno-pedagogiczne jako przedmiot opcjonalny obok innych przedmiotów, takich jak kształcenie uczniów uzdolnionych, kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami, zarządzanie klasą, technologie informatyczne w edukacji itd.

Większość kadry pracującej w placówkach szkolnych i ośrodkach pomocy pedagogicznopsychologicznej to psycholodzy, nauczyciele, socjolodzy i pracownicy socjalni, którzy mają taki sam status jak nauczyciele. Jeśli w danej szkole nie pracuje osoba wyspecjalizowana w poradnictwie zawodowym, odpowiedzialność za ten obszar ponosi nauczyciel (wychowawca). w celu zapewnienia odpowiedniej jakości poradnictwa nauczyciele ci muszą przejść roczne 40-godzinne szkolenie. Organizowane jest ono przez Centrum Zasobów Nauczycielskich w formie 5-dniowych sesji. Szkolenie jest prowadzone przez wyspecjalizowanych trenerów przy wsparciu ze strony Instytutu Pedagogiki w Bukareszcie.

Doskonalenie zawodowe nauczycieli jest silnie zdecentralizowane, a proponowane kursy mogą zawierać moduły związane z poradnictwem, w zależności od potrzeb określanych na szczeblu okręgowym. Pracownicy ośrodków psychologii edukacyjnej mają ukończone kursy z zakresu poradnictwa i opieki psychologicznej, jak również polityki państwowej, ze specjalistycznymi modułami w zakresie poradnictwa zawodowego, które kończą się 2-letnim programem magisterskim na Uniwersytecie w Bukareszcie.

Inny uniwersytet ma w swojej ofercie szkolenie, przygotowujące do studiów magisterskich z psychologii poradnictwa. W ośrodkach Narodowej Agencji Zatrudnienia pracują najczęściej socjolodzy, ekonomiści i inżynierowie, ale także psycholodzy, nauczyciele i pracownicy socjalni. Niektórzy członkowie kadry mają ukończone studia z dziedziny poradnictwa zawodowego (na poziomie magisterskim), prowadzone w ramach wewnętrznego projektu tych placówek. Doradcy mają pewną autonomię w zakresie oceny lub ewaluacji własnych działań w ramach ewaluacji usług poradnictwa. Wykorzystywane w tym celu narzędzia mają udzielać im wskazówek i dawać informacje zwrotne.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Na poziomie instytucjonalnym ważne decyzje, związane z administrowaniem szkołą, podejmuje rada administracyjna, w skład której oprócz przedstawicieli pracowników szkoły wchodzą reprezentanci rodziców, władz lokalnych i pracodawców. w różnych istotnych sprawach, także dotyczących poradnictwa edukacyjnego i zawodowego, kierownictwo szkoły konsultuje się również z radą rodziców. Na szczeblu okręgowym wysiłki na rzecz rozwoju usług w dziedzinie edukacji, kwalifikacji i specjalizacji podejmują rady konsultacyjne i lokalne komitety partnerstwa społecznego na rzecz rozwoju kształcenia zawodowego. Na szczeblu krajowym w kwestii najważniejszych decyzji dotyczących edukacji Ministerstwo Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży konsultuje się z Krajową Federacją Stowarzyszeń Rodziców.

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Portal Ministerstwa Edukacji, Badań Naukowych i Młodzieży (www.portal.edu.ro) zawiera informacje na temat sieci szkolnej na wszystkich poziomach kształcenia, procedur administracyjnych itp. Ministerstwo publikuje też specjalistyczne biuletyny informacyjne. Co roku okręgowe inspektoraty oświaty wydają broszurę o szkołach, ich profilach, programach nauczania itp. Każda szkoła organizuje własny „punkt informacyjny” w bibliotece lub biurze doradców. Ośrodki informacji i poradnictwa zawodowego Narodowej Agencji Zatrudnienia prowadzą bazy danych zawierające informacje o zawodach, szkoleniach i szkołach, przepisach prawnych itp. Na ich stronach internetowych można także przeprowadzić różne testy online (w dziedzinie umiejętności, osobowości itp.).