Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 5 do 16 lat w Anglii i Walii oraz od 4 do 16 lat w Irlandii Północnej. Dzieci przechodzą ze szkoły podstawowej do średniej w wieku 11 lat.

Obowiązkowa nauka na poziomie średnim jest podzielona na dwa kluczowe etapy: kluczowy etap 3 obejmuje dzieci w wieku 11-14 lat, a kluczowy etap 4 – młodzież w wieku 14-16 lat. w Anglii, Walii i Irlandii Północnej obowiązują różne programy nauczania, ale w każdym regionie wszystkie szkoły średnie muszą realizować te same podstawowe uprawnienia edukacyjne dla wszystkich uczniów. w kluczowym etapie 4 uczniowie uczą się wielu przedmiotów opcjonalnych, uzupełniających obowiązkową podstawę programową.

Oferta na tym poziomie różni się w poszczególnych szkołach, ale zawsze obejmuje przedmioty ogólnokształcące, a większość szkół daje także możliwość uczęszczania na przedmioty zawodowe. Wyboru przedmiotów dokonują pod koniec kluczowego etapu 3 uczniowie i ich rodzice, kierując się poradami ze strony szkoły.

Pod koniec kształcenia obowiązkowego po 2 latach nauki na kluczowym etapie 4 młodzież przystępuje do egzaminów zewnętrznych. w Anglii, Walii i Irlandii Północnej obowiązuje ta sama struktura kwalifikacji i najpopularniejszym egzaminem zdawanym pod koniec kształcenia obowiązkowego jest GCSE (General Certificate of Secondary Education). Są to kwalifikacje z poszczególnych przedmiotów – uczniowie przystępują zazwyczaj do 5-10 lub większej liczby tych egzaminów. w tym momencie życia muszą podjąć decyzję o ścieżce, którą będą podążać na następnym etapie edukacji, szkolenia lub zatrudnienia. w ostatnich klasach szkoły średniej oraz sixth form colleges (w Anglii i Walii) można zdobyć kwalifikacje ogólne, a w niektórych także kwalifikacje zawodowe. Further education colleges oferują takie same kwalifikacje, a także szerszy zakres kwalifikacji zawodowych.

Niektóre z tego rodzaju placówek skupiają się na konkretnych kwestiach zawodowych. Możliwa jest dalsza nauka oparta na pracy, na przykład staże pozwalające młodym ludziom wypracować kwalifikacje w trakcie pracy. Wymagania wstępne kształcenia nadobowiązkowego i programów szkoleniowych są określane przez poszczególne szkoły, kolegia lub pracodawców. w większości wymagane są konkretne oceny i/lub przedmioty zdane na GCSE (lub w ramach innych uznawanych kwalifikacji).

Przygotowane są też programy dla uczniów, którzy nie uzyskali kwalifikacji na poziomie GCSE pod koniec edukacji obowiązkowej.

PODSTAWY PRAWNE I CELE KRAJOWE

Istnieją pewne różnice w ramach prawnych i celach krajowych poradnictwa zawodowego w Anglii, Walii i Irlandii Północnej.

Przekazanie władzy politycznej Walii i Irlandii Północnej doprowadziło do dalszych rozbieżności, na przykład świadczenia usług informacyjnych, poradnictwa i opieki psychologicznej przez instytucje zewnętrzne w stosunku do szkół.

W Anglii w kwietniu 2001 r. z myślą o młodzieży w wieku 13-19 lat utworzono Connexions Service, skupiające usługi oferowane przez wcześniejsze służby zawodowe oraz świadczone przez inne podmioty. Natomiast w Walii i Irlandii Północnej wciąż funkcjonują służby zawodowe dla osób w każdym wieku.

Anglia

Na podstawie Ustawy o edukacji z 1997 r., z późniejszymi zmianami, szkoły muszą przedstawić zaplanowany program kształcenia zawodowego dla klas VII-XI (uczniowie w wieku 11-16 lat).

Projekt Ustawy o edukacji i umiejętnościach, opublikowany w listopadzie 2007 r. i dyskutowany w parlamencie, zmienia Ustawę z 1997 r., nakładając na szkoły średnie obowiązek bezstronnego przedstawiania informacji zawodowych i świadczenia poradnictwa zawodowego w najlepszym interesie uczniów.

Poradnictwo zawodowe ma dostarczać młodym ludziom umiejętności potrzebne do zarządzania własną karierą, tak by potrafili oni:

• szukać możliwości związanych z nauką i zatrudnieniem;
• podejmować uzasadnione decyzje dotyczące opcji edukacyjnych i zawodowych;
• mieć świadomość, w jaki sposób decyzje te pomogą im zrealizować własne ambicje;
• skutecznie radzić sobie z kluczowymi momentami przejściowymi.

Szkoły mają zapewnić doradcom zawodowym zatrudnionym przez służby zewnętrzne – zazwyczaj są to osobiści doradcy (personal adviser – PA) z Connexions (zobacz niżej) – dostęp do uczniów celem prowadzenia poradnictwa zawodowego. Powinny również współpracować ze służbami zawodowymi, by zapewnić uczniom dostęp do materiałów z dziedziny poradnictwa zawodowego i różnorodnych bieżących materiałów informacyjnych.

Ustawa o edukacji z 2002 r., z późniejszymi zmianami, nakłada prawny obowiązek umieszczenia przez szkoły w programie wszystkich X i XI klas (uczniowie w wieku 14-16 lat) kształcenia związanego z pracą zawodową.

Wdrażanie do pracy jest powiązane z poradnictwem zawodowym, ale ma szerszy zasięg. Zostało ono zdefiniowane jako zaplanowana działalność, wykorzystująca kontekst pracy do poszerzania wiedzy, umiejętności i rozumienia przydatnego w pracy. Zawiera takie elementy, jak nauczanie przez osobiste doświadczenie pracy, nauczanie o pracy i praktykach zawodowych oraz nauczanie umiejętności zawodowych.

Celami nauczania związanego z pracą są:

• rozwijanie umiejętności zwiększających szanse zatrudnienia;
• dawanie uczniom możliwości „uczenia się w działaniu” oraz uczenia się od specjalistów;
• podnoszenie standardów osiągnięć;
• zwiększenie zaangażowania uczniów w naukę, motywacji i wiary w siebie;
• zwiększanie liczby młodych ludzi kontynuujących kształcenie po ukończeniu wieku edukacji obowiązkowej;
• rozwijanie świadomości zawodowej oraz umiejętności korzystania z bezstronnego i rzetelnego poradnictwa i informacji;
• zachęcanie do aktywności obywatelskiej; • rozwijanie umiejętności wykorzystywania wiedzy, rozumienia i możliwości; 214 Zjednoczone Królestwo (Anglia, Walia i Irlandia Północna)
• poprawa rozumienia ekonomii, przedsiębiorczości, finansów osobistych, struktury organizacji biznesowych i mechanizmów ich funkcjonowania;
• kształtowanie pozytywnego nastawienia do uczenia się przez całe życie (1).

Choć kształcenie zawodowe i nauczanie związane z pracą są elementami wymaganymi przez prawo, nie wchodzą one w zakres Krajowego Programu Nauczania i nie podlegają ustawowym programom nauczania ani zasadom oceniania.

Obowiązujące poradnictwo i jego struktury nie są określone ustawowo. Zgodnie z Ustawą o reformie związków zawodowych i prawach osób zatrudnionych z 1993 r. Sekretariat Stanu ma obowiązek zapewnić młodym ludziom dostęp do bezstronnego poradnictwa zawodowego.

Od 2001 r. na podstawie Ustawy o nauczaniu i umiejętnościach z 2000 r. zadanie to było realizowane za pośrednictwem doradców osobistych (PA) z Connexions Service, pracujących z personelem szkół.

Służby Connexions Service są zarządzane przez Connexions Partnerships i odgrywają większą rolę w świadczeniu usług pomocniczych dla wszystkich młodych ludzi w wieku 13-19 lat, skupiając się zwłaszcza na osobach znajdujących się poza systemem edukacji i szkoleń.

W 2005 r. rząd przedstawił plany reformy kształcenia i poradnictwa zawodowego. w kwietniu 2008 r. odpowiedzialność za zamawianie i finansowanie informacji, poradnictwa i opieki psychologicznej (IAG) przeniesiono z Connexions Service na władze samorządowe pracujące na podstawie porozumień z Children’s Trust (2).

Wspierając nowe ustalenia, Departament Dzieci, Szkół i Rodzin wydał nowe standardy jakości zamawiania i świadczenia usług IAG na rzecz młodych ludzi (3).

W 2002 r. wszedł w życie Program Zwiększonej Elastyczności młodzieży w wieku 14-16 lat, dzięki czemu do szkół miały docierać środki finansowe, umożliwiające im wprowadzenie do oferty bardziej zróżnicowanych zajęć edukacyjnych dzięki tworzeniu partnerstw z further education colleges i miejsc prowadzenia nauki przez pracę.

Program w formie ogólnokrajowego strumienia wydzielonych funduszy zakończył się we wrześniu 2007 r., ale zajęcia te wciąż są oferowane, ponieważ szkoły, kolegia i miejsca nauki przez pracę przygotowują się do wdrożenia zakrojonych na szeroką skalę reform rządowych, dotyczących uczniów w wieku 14-19 lat.

(1) The Work-related Learning Guide: First Edition: A Guidance Document for Employers, Schools, Colleges, Students and their Parents and Carers (Przewodnik po nauczaniu związanym z pracą – wydanie pierwsze: Przewodnik dla pracodawców, szkół, kolegiów, uczniów oraz ich rodziców i opiekunów), DCSF, 2008, dokument dostępny pod adresem: www.nebpn.org/pdf/thework-relatedlearningguide-firstedition.pdf.

(2) Children’s Trusts to lokalne partnerstwa skupiające kluczowe podmioty, by świadczyć lepiej zintegrowane i bardziej nastawione na wyniki usługi dla dzieci, młodzieży i ich rodzin.

(3) Quality Standards for Young People’s Information, Advice and Guidance (IAG) (Standardy jakości usług informacji, poradnictwa i opieki psychologicznej (IAG) dla młodzieży), DCSF, 2008, dokument dostępny pod adresem:
www.cegnet.co.uk/files/CEGNET0001/ManagingCEG/QualityStandardsforIAG/quality_standards_young_people .pdf.

Reformy te mają na celu opracowanie systemu kwalifikacji dla młodzieży w wieku 14-19 lat, który stworzy możliwość lepszego i bardziej spójnego wyboru ścieżek, co ma prowadzić do uzyskania rzetelnych kwalifikacji i kontynuowania edukacji.

Reformy te obejmują:

• program Praktyki Młodzieżowe (Young Apprenticeships – YA) dla osób w wieku 14- 16 lat. Program ten wszedł w życie w 2004 r. i miał dać zmotywowanym uczniom możliwość sięgania po kwalifikacje związane z jednym z 15 sektorów zawodowych oraz spędzania do 2 dni tygodniowo w miejscu pracy na uczeniu się zawodu;
• nowe dyplomy dla młodzieży w wieku 14-19 lat. Ostatecznie wprowadzonych będzie 17 „linii nauczania” związanych z różnymi sektorami biznesu i przemysłu, dających możliwość innego sposobu uczenia się.

We wrześniu 2008 r. weszło w życie 5 pierwszych linii. Dyplomy łączą różne elementy: nauczanie główne (związane z określoną linią), nauczanie ogólne (umiejętności funkcjonalne, personalne, umiejętność uczenia się i myślenia), nauczanie dodatkowe i specjalistyczne oraz projekt. Dostępne będą 3 poziomy – podstawowy, wyższy i zaawansowany.

Walia

Zgodnie z Ustawą o edukacji z 1997 r. kształcenie i poradnictwo zawodowe (CEG) jest obowiązkowe od dziewiątego roku nauki (uczniowie w wieku 13 lat).

Programy CEG mają zapewniać nauczanie, uczenie się, informacje i poradnictwo pomagające młodym ludziom:

• zwiększać samoświadomość i pomagać rozpoznawać osobiste potrzeby rozwojowe;
• nabrać świadomości zmieniających się możliwości zatrudnienia na rynku pracy, opcji further education, kształcenia na poziomie wyższym i samozatrudnienia;
• rozwijać umiejętność planowania kariery, co ułatwia dokonywanie wyborów i zarządzanie rozwojem zawodowym.

Szkoły mają zapewniać doradcom zawodowym z zewnętrznych służb zawodowych – Careers Wales – dostęp do uczniów w celu świadczenia usług poradnictwa zawodowego. Powinny także współpracować ze służbami zawodowymi, by udostępnić młodym ludziom materiały z poradnictwa zawodowego i szeroką gamę aktualnych materiałów informacyjnych.

Na podstawie Ustawy o edukacji z 2002 r. z późniejszymi zmianami kształcenie związane z pracą (WRE) jest obowiązkowe w X i XI klasie (uczniowie w wieku 14-16 lat).

Do celów WRE należą:

• zwiększanie motywacji uczniów, ich pewności siebie, szacunku do samego siebie oraz osiągnięć;
• poszerzanie kompetencji uczniów w zakresie kluczowych umiejętności;
• zwiększanie szans uczniów na zatrudnienie;
• pomoc uczniom w planowaniu bardziej realistycznych i rozsądnych karier zawodowych;
• nakłanianie uczniów do zaangażowania w uczenie się przez całe życie; 216 Zjednoczone Królestwo (Anglia, Walia i Irlandia Północna)
• umacnianie i zwiększanie wsparcia pracodawców dla edukacji, zaufania do niej oraz świadomości kształcenia;
• zwiększanie przyszłej konkurencyjności gospodarczej narodu.

Podobnie jak w Anglii kształcenie zawodowe i nauczanie związane z pracą są wymagane przez prawo, nie wchodzą one jednak w zakres walijskiego Krajowego Programu Nauczania i nie podlegają ustawowym programom nauczania ani zasadom zaliczania. Obowiązuje nieustawowe poradnictwo i ramy prawne.

Irlandia Północna

Na podstawie Rozporządzeniu o edukacji (Irlandii Północnej) z 2006 r. nauczanie o życiu i pracy to ustawowa część zrewidowanego Irlandzkiego Programu Nauczania, wprowadzanego stopniowo od września 2007 do czerwca 2010 r.

Celem przedmiotu jest, by wszyscy młodzi ludzie rozwinęli cechy charakteru, umiejętności, wiedzę, świadomość i postawy, które będą mocną podstawą życia i pracy zawodowej.

Program nauczania zawiera opisane ustawowo minimalne treści uzupełnione o dodatkowe poradnictwo nieustawowe.

Krajowe służby zatrudnienia Careers Service Northern Ireland dostarczają informacji na temat wszystkich grup wiekowych i świadczą usługi poradnictwa, mające pomagać młodzieży i dorosłym w podejmowaniu uzasadnionych decyzji o przyszłych ścieżkach kariery.

Doradcy zawodowi z Careers Service zajmują się udzielaniem informacji zawodowych i poradnictwem w szkołach, centrach pracy (Job Centre), urzędach pracy i świadczeń (Jobs and Benefits Offices) oraz biurach karier (Careers Offices) w całej Irlandii Północnej. Careers Service działają na podstawie porozumień o poziomie usług (Service Level Agreement – SLA), zawieranych ze szkołami.

SLA mają następujące cele:

• realizowanie celów strategicznych zapisanych w szkolnych zasadach programu kształcenia zawodowego, informacji, opieki psychologicznej i poradnictwa (Careers Education, Information, Advice and Guidance – CEIAG);
• promowanie równości szans dla wszystkich młodych ludzi;
• dbanie o to, by program CEIAG był bezstronny, zorientowany na klienta/osobę uczącą się oraz odpowiadał potrzebom i aspiracjom poszczególnych uczniów;
• pomoc w udoskonalaniu osobistego planowania kariery;
• ułatwianie uczniom dostępu do usług poradnictwa zawodowego i informacji świadczonych przez Careers Service Northern Ireland.

W 2007 r. odbyły się konsultacje między Departamentem Edukacji oraz Departamentem Zatrudnienia i Nauczania w sprawie nowej strategii CEIAG.

Celem tej strategii jest kształtowanie osób podejmujących skuteczne decyzje zawodowe, co ma doprowadzić do intensywniejszego korzystania z edukacji, szkoleń i zatrudnienia. Strategia i plan wdrożenia znajdują się obecnie na etapie końcowym i zostaną uruchomione jesienią 2008 r.

PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE

Anglia

Opracowanie planowanego programu edukacji zawodowej i nauczania związanego z pracą należy do obowiązków szkół. Mają one zapewniać doradcom zawodowym – zazwyczaj doradcom osobistym z Connexions – dostęp do uczniów w celu świadczenia usług poradnictwa zawodowego.

Do kwietnia 2008 r. usługi w ramach Connexions Service świadczyło 47 lokalnych Connexions Partnerships finansowanych bezpośrednio przez rząd.

Za świadczenie usług na poziomie lokalnym odpowiedzialne były lokalne komitety zarządzające.

W kwietniu 2008 r. odpowiedzialność za zamawianie oraz finansowanie informacji, poradnictwa i opieki psychologicznej została przeniesiona z Connexions Partnerships na władze lokalne, działające na zasadach partnerskich z innymi agencjami w ramach porozumień Children’s Trust (4).

Szkoły otrzymują pomoc w opracowywaniu i realizowaniu nauczania związanego z pracą poprzez infrastrukturę krajowych, regionalnych i lokalnych pośredników, określanych jako education business link organisations. Zachęcają one pracodawców w okolicy, by współpracowali ze szkołami w promowaniu zalet biznesu. Mogą też oferować szkołom „sklep wielobranżowy”. Jest to bardzo zróżnicowana grupa organizacji, która ewoluowała w czasie, ale – ogólnie rzecz biorąc – można je podzielić na dwie główne grupy: z jednej strony są to lokalne partnerstwa edukacyjno-biznesowe, a z drugiej – liczne podmioty specjalizujące się w konkretnym typie działalności i/lub określonej części programu nauczania.

Finansowanie rządowe, mające wspierać działalność łączącą edukację z biznesem, jest przekazywane przez konsorcja tych organizacji na podstawie umowy z 47 lokalnymi Radami Nauczania i Umiejętności (5). Patronat nad tymi organizacjami sprawuje Krajowa Sieć Partnerstwa Edukacji i Biznesu (National Education Business Partnership Network – NEBPN), działająca na terenie Anglii, Walii i Irlandii Północnej (6).

Odpowiedzialność za rządowy program wspierania kształcenia zawodowego, uruchomiony w 2001 r., spoczywa na Zespole do spraw Informacji, Poradnictwa i Opieki Psychologicznej Młodzieży w Departamencie Dzieci, Szkół i Rodzin. w ramach tego programu opracowuje się informacje i organizuje usługi promujące, wspierające i poprawiające jakość edukacji zawodowej w szkołach i kolegiach. Jego strona internetowa znajduje się pod adresem www.cegnet.co.uk. (5) Rada Nauczania i Umiejętności to nieministerialna państwowa instytucja odpowiedzialna za planowanie i finansowanie edukacji i szkoleń dla osób w wieku powyżej 16 lat w Anglii. Prowadzi ona działalność przez biuro krajowe i 47 biur lokalnych zwanych lokalnymi Radami Nauczania i Umiejętności (LSC).

Ustawa o doszkalaniu i szkoleniach z 2007 r., która będzie obowiązywała od grudnia 2008 r., przekształci Rady Nauczania i Umiejętności przez zlikwidowanie istniejących obecnie 47 lokalnych Rad i stworzenie 9 regionalnych rad nadzorujących pracę lokalnych zespołów partnerskich. (6)

Więcej informacji dotyczących organizacji angażujących pracodawców można znaleźć w: Building on the Best: Final Report and Implementation Plan of the Review of 14-19 Work-related Learning (Budowanie na najlepszym: raport końcowy i plan wdrożenia przeglądu nauczania związanego z pracą młodzieży w wieku 14-19 lat), DCSF, 2007, dokument dostępny pod adresem: publications.teachernet.gov.uk/default.aspx?PageFunction=productdetails&PageMode=publications&ProductI d=DCSF-00780-2007&

Walia

Opracowanie planowanego programu edukacji zawodowej i nauczania związanego z pracą należy do obowiązków szkół.

Szkoły są także odpowiedzialne za zapewnienie doradcom zawodowym z Careers Wales dostępu do uczniów w celu prowadzenia poradnictwa zawodowego.

Careers Wales mają także obowiązek zapewnienia doradców zawodowych do pracy w walijskich szkołach średnich. Służby te powstały w kwietniu 2001 r. w wyniku połączenia pod jedną nazwą 6 firm zajmujących się zatrudnieniem w Walii.

Careers Wales nawiązują współpracę z wieloma organizacjami, m.in. Walijskim Zgromadzeniem Rządowym, placówkami oświatowymi, pracodawcami, organizatorami szkoleń i służbami do spraw młodzieży, by zapewnić pomoc i wsparcie pojedynczym osobom, pracodawcom, szkołom i kolegiom.

Podobnie jak w Anglii, szkoły otrzymują pomoc w opracowywaniu i nauczaniu związanym z pracą przez infrastrukturę krajowych, regionalnych i lokalnych pośredników, określanych jako education business link organisations.

Organizacja patronacka, Krajowa Sieć Partnerstwa Edukacji i Biznesu (National Education Business Partnership Network – NEBPN), działa na terenie Anglii, Walii i Irlandii Północnej.

Irlandia Północna

Opracowanie planowanego programu Nauczanie dla Życia i Pracy należy do obowiązków szkół. w ramach programu kształcenia zawodowego, informacji, poradnictwa i opieki psychologicznej szkoły pracują na zasadzie partnerstwa z Careers Service Northern Ireland, zapewniając aktualne informacje, bezstronne porady i usługi poradnictwa.

Careers Service Northern Ireland to część Departamentu Zatrudnienia i Nauczania (DEL), a doradcy zawodowi mają ukończone studia podyplomowe.

Podobnie jak w Anglii i Walii, szkoły uzyskują pomoc w opracowywaniu i nauczaniu związanym z pracą przez infrastrukturę krajowych, regionalnych i lokalnych pośredników, określanych jako education business link organisations.

Jednostka strategiczna edukacji biznesowej Departamentu Edukacji wspiera education business link organisations, finansując ich działania w szkolnym kształceniu związanym z pracą (7).

PORADNICTWO ZAWODOWE W PROGRAMIE NAUCZANIA

Anglia

Szkoły muszą stworzyć program kształcenia zawodowego w ramach programu nauczania klas VII-XI (uczniowie w wieku 11-16 lat) oraz program nauczania związany z pracą w ramach programu nauczania dla wszystkich uczniów w X i XI klasie (uczniowie w wieku 14-16 lat). (7)

Ponieważ nie ma ustawowego programu nauczania w zakresie kształcenia zawodowego, szkoły mają znaczną autonomię w określeniu treści nauczania, jego organizacji oraz wymiaru czasu i innych zasobów, które należy na nie przeznaczyć.

Powołano nieustawową strukturę państwową, ustanawiającą związki między kształceniem zawodowym, poradnictwem i nauczaniem związanym z pracą a innymi powiązanymi zajęciami programowymi, takimi jak edukacja osobista, społeczna i zdrowotna (PSHE) oraz edukacja obywatelska (8).

Najczęstszym podejściem do organizacji programu nauczania jest kombinacja następujących elementów:

• odrębne kształcenie zawodowe – często jest to część edukacji PSHE i edukacji obywatelskiej, organizowana na zasadzie „karuzeli” modułów, zintegrowanego kursu lub programu indywidualnego;
• zintegrowane kształcenie zawodowe – nauczane w ramach innych przedmiotów, zwłaszcza języka angielskiego, przedmiotów humanistycznych oraz informatyki;
• rozszerzone zapotrzebowanie – specjalne działania, takie jak okresy zdobywania doświadczeń zawodowych i dni zawężonego planu zajęć (9).

Struktura krajowa stawia także inne cele edukacyjne.

Są one zebrane w 3 grupy stanowiące, że młodzi ludzie powinni:

• rozumieć samych siebie i czynniki mające na nich wpływ;
• szukać możliwości związanych z nauką i pracą;
• tworzyć i dopasowywać plany zarządzania zmianą i przejściem.

Dostępne jest także poradnictwo w zakresie nauczania związanego z pracą dla pracodawców, szkół, kolegiów, uczniów i ich rodziców (10).

Pokazuje to, jak kontekst pracy umożliwia uczniom:

• uczenie się przez pracę dzięki stwarzaniu uczniom możliwości uczenia się na podstawie bezpośrednich doświadczeń zawodowych, w tym rozwijanie umiejętności zwiększających szanse zatrudnienia i kształtujących pozytywne nastawienie cenione przez pracodawców (na przykład przez doświadczenie zawodowe lub pracę w niepełnym wymiarze, zajęcia z przedsiębiorczości w szkołach oraz uczenie się przez konteksty zawodowe przedmiotów);
• uczenie się o pracy dzięki stwarzaniu uczniom możliwości pogłębiania wiedzy oraz rozumienia pracy i przedsiębiorczości (na przykład na kursach zawodowych i w trakcie kształcenia zawodowego); (8) Careers Education and Guidance in England: A National Framework 11-19 (Kształcenie i poradnictwo zawodowe w Anglii: struktura krajowa 11-19), DfES, 2003, dokument dostępny pod adresem http://dev.cegnet.co.uk/resource/content/files/651.pdf. (9) Plan zajęć jest „zawężany” bądź „zawieszany”, a przez cały dzień odbywają się zajęcia dla grupy wiekowej lub grupy etapu kluczowego. (10) The Work-related Learning Guide – First Edition (Przewodnik po nauczaniu związanym z pracą – wydanie pierwsze), DCSF, 2008, dokument dostępny na stronie http://publications.teachernet.gov.uk/default.aspx?PageFunction=productdetails&PageMode=publications&Pr oductId=DCSF-0048-2008
• uczenie się dla pracy dzięki rozwijaniu przedsiębiorczości i umiejętności poszukiwania pracy (na przykład zajęcia polegające na rozwiązywaniu problemów, symulacje pracy i rozmów o pracę).

Doświadczenie zawodowe jest ważnym elementem nauczania związanego z pracą i w zdecydowanej większości szkół uczniowie na kluczowym etapie 4 (w wieku 14-16 lat) podejmują pracę w obiekcie pracodawcy, trwającą zazwyczaj od 1 do 2 tygodni.

Dostępne jest poradnictwo dla szkół (11).

Kolejnym aspektem nauczania związanego z pracą jest kształcenie przedsiębiorczości.

Stworzono poradnictwo rządowe mające pomagać szkołom w uczeniu młodych ludzi umiejętności związanych z przedsiębiorczością, takich jak innowacja, kreatywność, zarządzanie ryzykiem i rozumienie biznesu (12).

Do obowiązków szkół należy oferowanie wszystkim uczniom poradnictwa i kształcenia zawodowego oraz nauczania związanego z pracą.

Poza tym niektórzy uczniowie mogą korzystać z konkretnych szkoleń zawodowych. W 2002 r. wszedł w życie Program Zwiększonej Elastyczności (Increased Flexibility Programme – IFP) dla młodzieży w wieku 14-16 lat, dający możliwość kształcenia zawodowego młodym ludziom, którzy najbardziej na tym skorzystają.

Na kluczowym etapie 4 młodzież w further education college lub w miejscu organizującym szkolenie może przez 1 lub 2 dni w tygodniu uczyć się poza miejscem nauki, pogłębiając umiejętności zawodowe i związane z pracą.

Wdrożony w 2004 r. program Praktyki Młodzieżowe (Young Apprenticeships – YA) dla młodzieży w wieku 14-16 lat ma dawać dostęp do wiedzy i umiejętności w określonym obszarze zawodowym, takim jak inżynieria, branże motoryzacyjne, zarządzanie biznesem, sztuka i branże kreatywne oraz opieka zdrowotna i socjalna. Został on opracowany z myślą o zdolnych i dobrze zmotywowanych uczniach, którzy osiągnęli określony poziom ocen na koniec kluczowego etapu 3 (młodzież w wieku 14 lat), zachowywali się poprawnie i nie opuszczali lekcji.

Uczniowie biorący udział w tym programie 3 dni w tygodniu spędzają w szkole, realizując standardowy program nauczania i kwalifikacji. Mogą oni poświęcić na Praktyki Młodzieżowe 2 dni w tygodniu, pracując nad zdobyciem kwalifikacji zawodowych. Ich zajęcia obejmują naukę w klasach, szkolenia i zdobywanie bezpośredniego doświadczenia zawodowego.

Walia

Edukacja zawodowa i poradnictwo (CEG) są obowiązkowe od IX klasy (uczniowie w wieku 13-14 lat), a nauczanie związane z pracą (WRE) w X i XI klasie (uczniowie w wieku 14-16 lat).

Podobnie jak w Anglii w zakresie kształcenia zawodowego nie ma ustawowego programu nauczania, a szkoły mają znaczną autonomię w określaniu treści nauczania, jego organizacji oraz wymiaru czasu i innych zasobów, które należy na nie przeznaczyć.

Na potrzeby (11) Zobacz artykuł na temat doświadczenia zawodowego na stronie internetowej Teachernet: www.teachernet.gov.uk/management/atoz/w/workexperience/ (12)
Zobacz artykuł na temat kształcenia przedsiębiorczości na stronie internetowej Teachernet:
www.teachernet.gov.uk/teachingandlearning/14to19/ks4/enterpriseeducation/guidance/ kształcenia zawodowego i poradnictwa (13) oraz kształcenia związanego z pracą stworzono nieustawową strukturę krajową i uzupełnione poradnictwo (14).

Irlandia Północna

Obecnie stopniowo wchodzi w życie zrewidowany Północnoirlandzki Program Nauczania, zawierający nowy obszar tematyczny zatytułowany „nauczanie do życia i pracy” z elementami szans zatrudnienia.

Celem przedmiotu jest sprawienie, by wszyscy młodzi ludzie rozwinęli cechy charakteru, umiejętności, wiedzę, świadomość i postawy, które będą podstawą życia i pracy zawodowej.

Szanse zatrudnienia mają 4 wymiary:

• praca w gospodarce lokalnej i globalnej;
• zarządzanie karierą;
• przedsiębiorczość i inicjatywa;
• zdolności i umiejętności związane z pracą.

Program nauczania do życia i pracy składa się z ustawowego minimum programowego uzupełnionego dodatkowym poradnictwem nieuregulowanym przepisami (15).

Minimum programowe szans zatrudnienia na kluczowym etapie 4 (uczniowie w wieku 14-16 lat) określają następujące stwierdzenia:
Uczniowie powinni wiedzieć, jak:

• analizować możliwości samozatrudnienia i rozpoznawać właściwe źródła wsparcia;
• analizować wpływ globalizacji na zatrudnienie;
• poznawać procedury rekrutacji i zatrzymania, biorąc pod uwagę prawa i odpowiedzialność pracowników i pracodawców;
• oszacować, w jaki sposób pracownicy i pracodawcy mogą utrzymać wydajność środowiska pracy;
• analizować rosnącą odpowiedzialność społeczną biznesu we własnej społeczności;
• tworzyć plan kariery zawodowej oparty na istotnych informacjach i poradnictwie.

Podobnie jak w Anglii i Walii, organizacja programu nauczania i przydział czasu należy do kompetencji szkoły.

Od szkół oczekuje się jednak wydzielenia czasu na kształcenie zawodowe, informacje, opiekę psychologiczną i poradnictwo.

Działania te może wspierać nauczanie innych przedmiotów, a także specjalne dni i imprezy powodujące zawieszenie normalnego planu zajęć.

Usługi oferowane szkołom przez służby Careers Service Northern Ireland obejmują rozmowy w klasie, sesje grupowe, rozmowy indywidualne, oceny psychometryczne, (13)

Zobacz strona internetowa Walijskiego Zgromadzenia Rządowego poświęcona edukacji zawodowej i poradnictwu: http://accac.org.uk/eng/content.php?mID=252. (14) Zobacz strona internetowa Walijskiego Zgromadzenia Rządowego poświęcona nauczaniu związanemu z pracą: http://accac.org.uk/eng/content.php?mID=258. (15) Zobacz Education for Employability: Guidance for Key Stage 4 (Kształcenie na rzecz zwiększenia szans zatrudnienia: poradnictwo dla kluczowego etapu 4) na stronie internetowej: www.nicurriculum.org.uk/docs/key_stage_4/areas_of_learning/guidance/ks4_employability_guidance.pdf informacje o rynku pracy oraz uczestnictwo w wieczorach dla rodziców i imprezach zawodowych.

Oprócz zrewidowanego programu nauczania dla uczniów w kluczowym etapie 4 i starszych (w wieku 14-18 lat) wprowadzana jest struktura uprawnień.

Celem nadrzędnej polityki jest zagwarantowanie wszystkim uczniom w wieku 14 lat i starszym większego wyboru i elastyczności przez udostępnienie im szerokiej gamy możliwości edukacyjnych dopasowanych do ich potrzeb, postaw i zainteresowań bez względu na to, gdzie mieszkają i do jakiej uczęszczają szkoły.

Ma ona:

• zwiększyć możliwość wyboru z szerszej gamy kursów ogólnokształcących i stosowanych/zawodowych, by wspierać postępy i szanse zatrudnienia wszystkich uczniów;
• korygować problemy z dostępem do kursów związane z podziałami geograficznymi i sektorowymi;
• zachęcać do tworzenia kursów dostosowanych do potrzeb uczniów oraz sprzyjających wzrostowi gospodarczemu;
• zwiększać możliwości szkół w zakresie planowania i zarządzania umowami współpracy na pożytek wszystkich uczniów na danym terenie;
• zwiększać potencjał w zakresie planowania opierającego się na szkole i regionie, zapewniać wydajne wykorzystywanie zasobów w ramach lokalnego partnerstwa/społeczności i unikać powielania działań w szkołach i kolegiach.

Docelową datą pełnego wdrożenia struktury uprawnień jest wrzesień 2013 r.; do tego czasu szkoły będą miały w swojej ofercie minimalne liczby kursów akademickich i zawodowych/stosowanych.

Szkoły już współpracują ze sobą oraz z further education colleges w ramach „wspólnot nauczania”, zwiększając liczbę kursów dla uczniów.

INNE RODZAJE DZIAŁAŃ I USŁUG PORADNICZYCH

W Anglii Connexions Direct uzupełnia osobiste świadczenie usług, oferując informacje, porady i wsparcie młodzieży w wieku 13-19 lat oraz udzielając informacji przez Internet (16). w Walii podobne usługi świadczą służby Careers Wales (17), a w Irlandii Północnej – Careers Service Northern Ireland (18).

KWALIFIKACJE DORADCÓW

Kształceniem i poradnictwem zawodowym zajmują się często bardzo różne osoby. W szkołach za codzienne zarządzanie kształceniem i poradnictwem zawodowym odpowiada zazwyczaj koordynator, kierujący i wspierający tego rodzaju działania w całej placówce.

Tradycyjnie funkcję tę sprawuje nauczyciel obok swoich obowiązków pedagogicznych, zazwyczaj otrzymując dodatkową zapłatę (dodatek kierowniczy w Irlandii Północnej).

Niektóre szkoły zatrudniają na tym stanowisku osoby o innym doświadczeniu zawodowym, w tym wykwalifikowane w zakresie poradnictwa zawodowego oraz z doświadczeniem (16) Zobacz strona internetowa Connexions Direct: www.connexions-direct.com. (17) Zobacz strona internetowa Careers Wales: www.careerswales.com. w pracy w przemyśle, biznesie lub handlu, a zarządzanie programem nauczania przekazuje się wówczas wykwalifikowanemu nauczycielowi.

Obecnie nie ma programu szkolenia nauczycieli w dziedzinie kształcenia i poradnictwa zawodowego, ale są uznane kwalifikacje dla osób zajmujących się poradnictwem i edukacją zawodową, które można zdobyć w ramach ciągłego rozwoju zawodowego (19). w idealnej sytuacji koordynator do spraw zawodowych ma oficjalnie uznane kwalifikacje zawodowe w dziedzinie zarządzania kształceniem i poradnictwem zawodowym dla młodych ludzi, ale nie jest to jeszcze warunek konieczny.

Koordynator do spraw zawodowych zazwyczaj nie prowadzi kształcenia zawodowego samodzielnie. Przedmiotu tego uczą często niewyspecjalizowani nauczyciele jako części szerokiego programu edukacji osobistej, społecznej, zdrowotnej i ekonomicznej. w niektórych szkołach od wszystkich nauczycieli oczekuje się zaangażowania w nauczanie i poradnictwo zawodowe oraz nauczanie związane z pracą – zgodnie z ich funkcjami nauczycieli przedmiotowych i/lub wychowawców.

Poradnictwem zawodowym zajmują się także zewnętrzne służby poradnictwa (Connexions Service, Careers Wales i Careers Service Northern Ireland). w Anglii doradcy osobiści (PA) to często osoby z doświadczeniem w różnych dziedzinach, takich jak poradnictwo zawodowe, praca z młodzieżą, służba zdrowia, służby socjalne oraz wymiar sprawiedliwości dla młodzieży i edukacja. Doradcy zajmujący się dogłębnie poradnictwem zawodowym muszą mieć odpowiednie kwalifikacje. Wszyscy doradcy zawodowi z Careers Service Northern Ireland są specjalistami, którzy ukończyli studia podyplomowe.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY SZKOŁAMI, PRACODAWCAMI, RODZICAMI I INNYMI PODMIOTAMI

Informacje na temat organizacji pośredniczących w kontaktach między pracodawcami a szkołami zostały podane powyżej.

Poza tym wiele specjalistycznych szkół nawiązało ścisłe kontakty z miejscowymi pracodawcami w ramach statusu szkoły specjalistycznej (20).

Kiedy pod koniec kluczowego etapu 3 młodzi ludzie podejmują decyzje związane z programem nauczania na kluczowym etapie 4, szkoły wysyłają rodzicom pisemne informacje o swojej ofercie w zakresie kluczowego etapu 4.

Zazwyczaj organizują one też dla swoich uczniów i ich rodziców wieczór, w czasie którego wyjaśniane są i omawiane z kadrą nauczycielską różne opcje.

Podobnie szkoły i kolegia oferujące kształcenie nadobowiązkowe wydają broszury ze swoją ofertą i organizują wieczory otwarte dla uczniów kończących kluczowy etap 4 (w wieku 16 lat) i ich rodziców. (18) Zobacz strona internetowa Careers Service Northern Ireland: www.careersserviceni.com. (19)

Lista oficjalnie uznanych kwalifikacji dla osób zajmujących się edukacją i poradnictwem zawodowym w Anglii dostępna jest na stronie internetowej CEGNET: www.cegnet.co.uk/content/default.asp?PageId=1172&sm=1172. (20)

Większość szkół średnich w Anglii i niektóre w Irlandii Północnej ma status szkół specjalistycznych (nie istnieją one w Walii).

Szkoły specjalistyczne kładą szczególny nacisk na wybrany obszar programu nauczania, spełniając jednocześnie wszystkie ustawowe wymagania związane z programem nauczania, oraz zapewniają szerokie i zrównoważone wykształcenie wszystkim uczniom. Takie placówki otrzymują dodatkowe fundusze i mają obowiązek pozyskiwania pieniędzy od sponsorów z sektora prywatnego. W Anglii nowe standardy jakości zapewniania młodym ludziom informacji, poradnictwa i opieki psychologicznej (IAG) kładą nacisk na konieczność zaangażowania w te usługi rodziców (21).

DOSTĘP DO INFORMACJI NA TEMAT PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Źródła internetowe

• Strona internetowa CEGNET dla programu DCSF wspierającego edukację zawodową: www.cegnet.co.uk/site/cegnet/home
• Careers Service Northern Ireland: www.careersserviceni.com/Cultures/en-GB/Homepage.htm
• Careers Wales: careerswales.com
• Connexions Direct: www.connexions-direct.com
• Strona internetowa Teachernet dotycząca kształcenia przedsiębiorczości: www.teachernet.gov.uk/teachingandlearning/14to19/ks4/enterpriseeducation/guidance/
• Strona internetowa Teachernet dotycząca doświadczenia zawodowego: www.teachernet.gov.uk/management/atoz/w/workexperience/
• Strona internetowa Walijskiego Zgromadzenia Rządowego dotycząca kształcenia i poradnictwa zawodowego: http://accac.org.uk/eng/content.php?mID=252
• Strona internetowa Walijskiego Zgromadzenia Rządowego dotycząca edukacji związanej z pracą: http://accac.org.uk/eng/content.php?mID=258
• Association of School and College Leaders, Careers Education and Guidance in England (Kształcenie i poradnictwo zawodowe w Anglii), Leicester, ASCL, 2006, dokument dostępny pod adresem: www.cegnet.co.uk/files/CEGNET0001/ManagingCEG/ASCL%20careers%20guidance%20fo r%20England.pdf.
• Department for Children, Schools and Families, Building on the Best: Final Report and Implementation Plan of the Review of 14-19 Work-related Learning (Budowanie na najlepszym: raport końcowy i plan wdrożenia przeglądu nauczania związanego z pracą młodzieży w wieku 14-19 lat), Londyn, DCSF, 2007, dokument dostępny pod adresem: http://publications.teachernet.gov.uk/default.aspx?PageFunction=productdetails&PageMode =publications&ProductId=DCSF-00780-2007&.
• Department for Children, Schools and Families, Quality Standards for Young People’s Information, Advice and Guidance (IAG) (Standardy jakości usług informacji, opieki psychologicznej i poradnictwa (AIG) dla młodzieży), Londyn, DCSF, 2008, dokument dostępny pod adresem: www.cegnet.co.uk/files/CEGNET0001/ManagingCEG/QualityStandardsforIAG/quality_stand ards_young_people.pdf.
• Department for Children, Schools and Families, The Work-related Learning Guide: First Edition: a Guidance Document for Employers, Schools, Colleges, Students and their Parents (21) Quality Standards for Young People’s Information, Advice and Guidance (IAG) (Standardy jakości usług informacji, opieki psychologicznej i poradnictwa (AIG) dla młodzieży), DCSF, 2008, dokument dostępny pod na stronie 225
• Poradnictwo zawodowe w kształceniu obowiązkowym w Europie 226 and Carers (Przewodnik po nauczaniu związanym z pracą – wydanie pierwsze: Przewodnik dla pracodawców, szkół, kolegiów, uczniów oraz ich rodziców i opiekunów), Londyn, DCSF, 2008, dokument dostępny pod adresem: www.nebpn.org/pdf/thework-relatedlearningguidefirstedition. pdf.
• Department of Education, Careers Education, Information, Advice and Guidance Strategy for Northern Ireland: Consultation Document (Strategia kształcenia, informacji i poradnictwa zawodowego dla Irlandii Północnej: dokument konsultacyjny), Belfast, DE dokument dostępny pod adresem: www.deni.gov.uk/careers_strategy_consultation.pdf.
• Department for Education and Skills, Careers Education and Guidance in England. a National Framework 11-19 (Kształcenie i poradnictwo zawodowe w Anglii: struktura krajowa 11-19), Londyn, DfES, 2003, dokument dostępny pod adresem: http://dev.cegnet.co.uk/resource/content/files/651.pdf.
• Department for Education and Skills, Report of the End to End Review of Careers Education and Guidance (Raport z całościowej analizy kształcenia i poradnictwa zawodowego), Londyn, DfES, 2005, dokument dostępny pod adresem: www.cegnet.co.uk/content/default.asp?PageId=2382&sm=2382.
• Department for Education and Skills, Work-Related Learning and the Law: Guidance for schools and school-business link practitioners (Uczenie związane z pracą i prawo: poradnictwo dla szkół i specjaliści w dziedzinie kontaktów między szkołami a biznesem), DfES, 2004, dokument dostępny pod adresem: www.specialistschools.org.uk/uploads/documents/DfES_WorkRelated_195.pdf.
• „Nuffield Review”, Guidance and Careers Education (Poradnictwo i kształcenie zawodowe), wydanie papierowe 5 lutego 2008 r., Oxford, Nuffield Review, dokument dostępny pod adresem: www.nuffield14- 19review.org.uk/cgi/groups/groups.cgi?t=template.htm&a=27.
• Qualifications, Curriculum & Assessment Authority for Wales, a Framework for Careers Education and Guidance: For 11 to 19-Year-Olds in Wales (Struktura kształcenia i poradnictwa zawodowego w Walii dla młodzieży w wieku 11-19 lat), Cardiff, ACCAC, 2001, dokument dostępny pod adresem: http://old.accac.org.uk/uploads/documents/662.pdf.
• Qualifications, Curriculum & Assessment Authority for Wales, a Framework for Work-related Education for 14 to 19-Year-Olds in Wales (Struktura kształcenia związanego z pracą w Walii dla młodzieży w wieku 14-19 lat), Cardiff, ACCAC, 2000, dokument dostępny pod adresem: http://old.accac.org.uk/eng/content.php?cID=3&pID=51.
• Comptroller and Auditor General, Connexions Service Advice and guidance for all young people HC 484 Session 2003-2004: 31 March 2004 (Doradztwo i poradnictwo Connexions Service dla wszystkich młodych ludzi HC 484 sesja 2003-2004: 31 marca 2004 r.), Norwich, TSO, 2004, dokument dostępny pod adresem: www.nao.org.uk/publications/nao_reports/03-04/0304484.pdf. www.cegnet.co.uk/files/CEGNET0001/ManagingCEG/QualityStandardsforIAG/quality_standards_young_people