ЮРЫДЫЧНАЯ ПАДСТАВА
Арт. 37 з. 1 Канстытуцыі РП з 2 красавіка 1997 г. ( З.В. з 16.07.1997 г. Нум 78 , паз 483 ) гарантуе чужаземцам такія самыя адносіны , як польскім грамадзянам , выключэння ад гэтага прынцыпа ўстанавіць толькі закон
Урэгуляванне датыкае чужаземцаў , якія знаходзяцца ў радзе юрыдычных актаў .

Праца на падставе карты пастаяннага прабывання

Чужаземцы , якія маюць карту пастаяннага паходжання карыстаюцца з права да вольнай працы , або іншы заробак ( Закон з 14 снежня 1994 г. аб працы і супрацьдзеянню беспрацоўю (З.В. з 1997 г. Нум 25 , паз. 128)

Праца на падставе карты часовага прабывання

Чужаземец , які ма карту часовага прабывання можа палучыць працу або можна яму даручыць іншы заробак , як працадаўнік атрымае на гэта дазвол старасты раёна , на тэрыторыі якога знаходзіцца працадаўца , а чужаземец згоду да працы або выканання іншай працы ў гэтага працадаўніка (арт.50 Закон з 14 снежня 1994 г. аб працы і супрацьдзеянню беспрацоўю (З.В. з 1997 г. Нум 25 , паз. 128)

Праца на падставе карты часовага прабывання

Чужаземец , які ма карту часовага прабывання можа палучыць працу або можна яму даручыць іншы заробак , як працадаўнік атрымае на гэта дазвол старасты раёна , на тэрыторыі якога знаходзіцца працадаўца , а чужаземец згоду да працы або выканання іншай працы ў гэтага працадаўніка (арт.50 Закон з 14 снежня 1994 г. аб працы і супрацьдзеянню беспрацоўю (З.В. з 1997 г. Нум 25 , паз. 128)

Устроіць да працы або даручэнне іншай працы чужаземцу на тэрыторыі РП без неабходнасці атрымання дазволу і згоды старасты раёна

Ад 20 ліпеня 2007 г. да 31 снежня 2009 г. грамадзяне Расіі , Украіны і Беларусі могуць працаваць у Польшы , у кожным аддзеле гаспадаркі , без дазволу на працу , з тэрмінам да 3 месяцаў у часе наступных 6 месяцаў , пад умовай валодання зарэгістраванай праз працадаўніка ў раёнай установе працы , заявы аб намеры даручэння выканання працы .
Умовай выканання легальнай працы ёсць атрыманне візы ў цэлях выканання працы , якая будзе дадзена па прадстаўленню консулу , адпаведнага для пастаяннага месца жыхарства чужаземца , арыгінала зарэгістраванай заявы ад працадаўніка , загранічнага пашпарта , яго ксеракопіі , а таксама анкеты з фотаздымкем.
Устроіць да працы або даручэнне іншай працы чужаземцу на тэрыторыі РП без неабходнасці атрымання дазволу і згоды старасты раёна ёсць дапусціма :

- калі патрэба ўстрайвання да працы або даручэнне іншай працы выніка з дагавораў і міжнародных пагадненей і датычыць :

1. школьнай моладзі і студэнтаў , якія прымаюць устройства да працы або выканання іншай працы – з тэрмінам да 3 месяцаў за ўвесь год
   
2. настаўнікі замежных моў , а таксама настаўнікі , якія праводзяць заняткі на замежных мовах
   
3. членаў сямей работнікаў дыпламатычных прадстаўніцтв , консульскіх ўстаноў і міжнародных арганізацый ,
   

- у выпадку :

1. урачоў і ўрачоў стаматолагаў , якія з’яўляюцца выпускнікамі польскіх вучэбных медустаноў і праходзяць у грамадскіх прадпрыемствах аздараўленчай апекі вымаганыя прафесійныя стажы , якія цягнуцца самае малае 12 месяцаў
   
2. асоб , якія выкануюць індывідуальна або ў калектыве артыстычныя паслугі да 30 дзён за ўвесь год
   
3. студэнтаў дзёнага навучання , якія вучацца ў Польшы- у тэрміне , які не перавышае 3 месяцаў у часе канікул
   

Падставовыя права работніка

• Права работнікаў не адрозніваюцца для палякаў і чужаземцаў
  
• Права да пенсіі
  
• Права на водпуск ( 20 дзён або 26 , калі стаж працы болей 10 гадоў )
  
• Права на сацыяльнае страхаванне і аздараўленчую апеку
  
• Права на паслугі працы
  
• Права выбраць свой пенсіонны фонд
  
• Права на 8- гадзінны дзень працы , 5 дні ў нядзелю (выключэння для звычаяў безупынных прац )
  
• Права да аздараўленчага страхавання
  
• Права да сацыяльнага страхавання

Дамагання сваіх праў

Працэдура дамагання сваіх праў такая самая , як для палякаў , так і для чужаземцаў :

• Працадаўнік ламае права работніка – звярніся да Дзяржаўнай Інспекцыі Працы
  
• У сітуацыі гандлёвага ашукання – звярніся да Прадстаўніка Спажывецкіх Праў
  
• У іншых сітуацыях - звярніся да Генеральнага Консульства свайго края ў Польшы (глядзі спасылкі , адрасы , тэлефоны )
  

ЮРЫДЫЧНАЯ ПАДСТАВА
Права да сацыяльнага страхавання палагаецца чужаземцу , які пражывае і прабывае на тэрыторыі РП на падставе карты пастаяннага прабывання на такіх самых умовах як і для польскіх грамадзянаў – Закон з 13 кастрычніка 1998 г.аб сістэме сацыяльных страхавань ( З.В. з 1998 г., Нум 137 , паз. 887 ) Арт. 5 з. 2 : сацыяльнаму страхаванню не падлягаюць акрэсленныя ў законе грамадзяне замежных краяў , якіх прабыванне на тэрыторыі РП не мае пастаяннага характара

Віды сацыяльнага страхавання

1. Пенсіоннае страхаванне гэта страхаванне на выпадак няздольнасці да працы з прычыны старасці. Асобы , якія плацяць страхавыя ўзносы , гарантуюць сабе ў такі спосаб даход у моманце канца прафесійнай працы па дасягненню пенсіоннага ўзроста .
   
2. Пенсіоннае страхаванне гарантуе грашовыя паслугі ў выпадку страты даходаў з прычыны няздольнасці да працы (пенсія ) або сіерці карміцеля (сямейная пенсія ). Страхавы ўзнос на пенсіоннае страхаванне выносі 13 % асновы велічыні страхавога ўзносу . Страхавы ўзнос аплачваецца ў палове праз працадаўніка і работніка .
   
3. Страхаванне па хваробе і мацярынскае . З тытула страхавання па хваробе і на выпадак мацярынства выплачваюцца наступныя паслугі : дапамога па хваробе ; рэабілітацыйныя паслугі ; мацярынская і выхаваўчая дапамога ; апякунская дапамога .
   
4. Страхавання ад няшчасных выпадкаў : паслугі па хваробе , пенсіонныя паслугі , кампенсацыйныя паслугі .

Сацыяльная дапамога

Сацыяльная дапамога дазваляе пераадольваць цяжкія жыццёвыя сітуацыі тым , хто не ў стане сам іх пераадалець , выкарыстоўваючы ўласныя правамоцтва , запасы і магчымасці . Сацыяльную дапамогу арганізуюць органы ўрадавай і муніцыпальнай адміністрацыі . Рэалізіруя задачы сацыяльнай дапамогі , яны супрацоўнічаюць , на аснове партнёрства , з сацыяльнымі і недзяржаўнымі арганізацыямі , Каталіцкім Касцёлам , іншымі касцёламі , веравызнаўчымі злучэннямі , а таксама фізычнымі і юрыдычнымі асобамі .

Права да паслуг

Забяспечваецца асобам і сем’ям , якія валодаюць даходамі , якія не перавышаюць крітэрыяў , устаноўленных ў апоры на парог сацыяльнай інтэрвенцыі . Ад 1 кастрычніка 2006 г. для адзінокай асобы гэта даход не перавышаючы сумы 477 зл , затое для асобы ў сям’і – сума 351 зл . Раённы савет , шляхам пастанаўлення , можа падвысіць правамоцную суму дапамогі тэрміновай і мэтанакіраванай .

Права да паслуг з сацыяльнай дапамогі забяспечваецца :

• асобам , якія маюць польскае грамадзянства , якія маюць месца жыхарства і якія прабываюць на тэрыторыі РП
  
• чужаземцам , якія маюць месца жыхарства і якія прабываюць на тэрыторыі РП , якія маюць дазвол на пасяленне , згоду на прабыванне або статус эмігранта прысвойванны ў РП
  
• грамадзянам членскіх краяў Еўрапейскага Саюза , або Еўрапейскага Гаспадарчага Прастора на тэрыторыі РП , якія атрымалі дазвол на прабыванне
  

Паслугі гэта пенсіі , інвалідскія пенсіі , сямейныя пенсіі , паслугі з тытула выпадкаў у працы і прафесійных хваробаў , сямейныя паслугі , мацярынскія , дапамогі па хваробе , паслугі для беспрацоўных асобаў , аздараўленчыя паслугі , у тым медычныя паслугі .

Сацыяльнай дапамогі могуць прасіць :

• асобы , якія маюць польскае грамадзянства , у Польшы прапісаны і , якія тутака знаходзяцца
  
• чужаземцы , якія знаходзяцца на тэрыторыі нашага края (павінен мець дазвол на пасяленне , згоду на прабыванне або статус эмігранта)
  
• грамадзяне краяў ЕС або ЕГП , якія знаходзяцца ў Польшы (таксама павінны мець дазвол на прабыванне )
  

Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Сацыяльная дапамога заключаецца ў асаблівасці на :

• даванню і выплачванню прадбачанных уставай паслуг
  
• сацыяльнай працы
  
• правядзенню і развіццю неабходнай сацыяльнай інфаструктуры
  
• аналізе і ацэне з’яўленняў , якія нараджаюць патрэбнасці на паслугі з сацыяльнай дапамогі ,
  
• развіццю новых формаў сацыяльнай дапамогі і самадапамогі ..
  

Як старацца аб дапамозе

Так сама як у выпадку грашовых паслуг неабходна падаць заяву да гміны , або раёна . Можна прынясці яго асабісце , можа таксама гэта зробіць ырыдычны апякун ( непаўналетняга ) , або іншая асоба , калі толькі дзейнічае за згодай асобы , або за згодай твайго прадстаўніка . Да заявы неабходна далучыць спраўку аб даходах .

Важна ! Аб дапамозе для цябе могуць ( непасрэдна павінны ; гэта іх абавязак ) таксама пастарацца самі работнікі гміны , або – канкрэтна – цэнтра сацыяльнай дапамогі , як дойдзе да іх інфармацыя аб дрэннай матэрыяльнай сітуацыі ў тваёй сям’і . Перш чым будзе дана дапамога , работнікі цэнтра сацыяльнай дапамогі правераць паданую інфармацыю , а таксама правядуць апытанне асяродзя , які будзе актывізаваны кожныя пол года . У выпадку адмоўнага рашэння , можна ў часе 14 рабочых дзён звярнуцца да самакіраванай калегіі скаргаў (СКС) за пасрэдніцтвам установы , якая выдала рашэнне , гэта значыць у выпадку сацыяльнай дапамогі – за пасрэдніцтвам цэнтра сацыяльнай дапамогі .

ЮРЫДЫЧНАЯ ПАДСТАВА
Права да аздараўленчага страхавання забяспечваецца чужаземцам , якія жывуць і прабываюць на тэрыторыі РП на аснове карты пастаяннага прабывання на такіх самых умовах , як для польскіх грамадзянаў – Закон з 6 лютага 1997 г. аб усеагульным аздараўленчым страхаванню ( З.В. з 1997 г. Нум 28. Паз. 153 ) Арт. 26 Застрахаванымі на аснове правіл закона яўляюцца асобы , якія маюць грамадзянства і чужаземцы , якія знаходзяцца на тэрыторыі РП на аснове карты пастаяннага , або карты часовага прабывання , выданага яму ў сувязі з атрыманнем статуса эмігранта Закон з 29 лістапада 1990 г. аб сацыяльнай дапамозе ( З.В. з 1998 г.Нум 64, паз. 414).

ПРАДПАСЫЛКІ , якія неабходна выканаць , каб мець магчымасць скарыстацца з медычнай дапамогі

Паводле арт.2 , з.1. і 2 закона з 6 лютага 1997 г. аб усеагульным аздараўленчым страхаванню ( З.В.97.28.153 з пазн. зм.) правамоцтва да медычнай апекі ў граніцах аздараўленчага страхавання маюць чужаземцы :

• якія знаходзяцца на тэрыторыі РП на аснове візы з правам да працы , карты пастаяннага знаходжання , або карты часовага знаходжання , на колькі падлягаюць абавязковаму аздараўленчаму страхаванню , або добраахвотна страхуюцца;
  
• члены сямей гэтых асобаў , якія пражываюць на тэрыторыі РП;
  
• студэнты і слухачы дактарансіх вучэбных устаноў , якія вучацца ў Польшы;
  
• члены ордэнаў , а таксама выхаванцы вышэйшых духоўных і тэалагічных семінарый , пастуланты , навічкі і юніёры ордэнаў і іх адпаведнікі , якія знаходзяцца на тэрыторыі РП на аснове візы , а таксама якія маюць карту пастаяннага знаходжання , або карту часавога знаходжання
  

ПРАДПАСЫЛКІ , якія неабходна выканаць , каб мець магчымасць бязплатна вучыцца ў школе і грамадскіх вучэбных установах

Кожны чужаземец , які легальна знаходзіцца на тэрыторыі РП мае права да карыстання з адукацыі і паслуг іншых устаноў асветы . Доступ да бясплатнай асветы на такіх правілах , як і польскім грамадзянам забяспечваецца выключна чужаземцам , якія жывуць і знаходзяцца на тэрыторыі РП і , якія маюць дазвол на пастаяннае знаходжанне (Пастанова Міністра Навукі і Вышэйшай Сістэмы Адукацыі з 12 кастрычніка 2006 г. ). Чужаземцы могуць быць прыняты на вучобу першага ўзроўня , вучобу другога ўзроўня , а таксама магістэрскую вучобу ; падыпломную вучобу ; доктарскую вучобу ; стажы для дысертацыі ; навучныя стажы , мастацкія , або спецыялізаваныя навучання і медычныя падыпломныя стажы ; курсы павышэння кваліфікацыі , прыгатаваўчыя курсы ; студэнцкія практыкі.

ВЫМАГАНЫЯ ДАКУМЕНТЫ

Неабходна :

• Мець візу , або карту часовага знаходжання ;
  
• Вылучыцца добрым станам здароўя , якое патвердзіць спраўкай урач ;
  
• Мець страхавы поліс на выпадак хваробы , або вынікаў няшчасных выпадкаў на перыяд навучання ў Польшы .
  
• Скончыць гадавы прыгатаваўчы курс для пачынання вучобы на польскай мове , або мець сэртыфікат знаёмства польскай мовы выданы праз Дзяржаўную Камісію Пасведчання Знаёмства Польскай Мовы як Замежнай , або палучыць згоду вуза , што ступень знаёмства польскай мовы дазваляе на пачатак вучобы на польскай мове . Перыяд працягласці гадавога прыгатаваўчага курса залічаецца да перыяда навучання .
  
• У залежнасці ад віда і ступеня вучобы прадставіць неабходныя дакументы : на вучобу першага ступеня – атэстат сталасці , або яго адпаведнік , які быў легалізаваны apostille; на вучобу другога ступеня – дыплом заканчэння вуза , або легалізаваны дыпломам apostille на падыпломную вучобу – дыплом заканчэння вучобы першага і другога ступеня , або магістэрскай вучобы , атрыманы ў Польшы , або адпаведнік легалізаваны apostille ; на доктарскую вучобу – дыплом заканчэння вучобы другога ступеня , або магістэрскай вучобы , атрыманы ў Польшы , або адпаведнік легалізаваны apostille ; на стажы для дысертацыі – ступень доктара , які быў дадзены ў Польшы , або адпаведны дакумент легалізаваны apostille . У выпадку прадстаўлення дакументаў , атрыманных за мяжой , неабходна прадставіць спраўку , якая канстатуе роўнасць з адпаведнім польскім дакументам .
  
• Вылучыць вымаганыя ў вузе асаблівыя схільнасці.
  

Чужаземцы могуць вучыцца ў форме стацыянарнай і нестацыянарнай . Чужаземцы могуць атрымліваць стыпендыі , прызнаныя на асобныя гады вучобы , а таксама дапамогу на добраўпарадкаванне на першым курсе вучобы ( не болей чым 60 % стыпендыі ) , лёсавую дапамогу ( не болей чым 40 % стыпендыі ) . ПАГАДНЕННЕ аб супрацоўніцтве паміж Міністрам Народнай Адукацыі РП і Міністрам Асветы і Навукі Украіны , састаўлены ў Гурове Ілавецкім 2 ліпеня 2001 г.

ЮРЫДЫЧНАЯ ПАДСТАВА
Згодна з арт.2 , з.1. і 2. закона з 6 лютага 1997 г. аб усеагульным аздараўленчым страхаванню ( З.В.97.28.153 з пазн. зм.) правамоцтва да медычнай апекі ў граніцах аздараўленчага страхавання маюць чужаземцы , якія знаходзяцца на тэрыторыі РП на аснове візы з правам да працы , карты пастаяннага знаходжання , або карты часовага знаходжання , на колькі падлягаюць абавязковаму аздараўленчаму страхаванню , або добраахвотна страхуюцца , а таксама члены сямей гэтых асобаў .
Доступ да бясплатнай асветы на такіх правілах , як і польскім грамадзянам забяспечваецца выключна чужаземцам , якія жывуць і прабываюць на тэрыторыі РП і , якія маюць дазвол на пастаяннае знаходжанне (Пастанова Міністра Народнай Адукацыі з 4 кастрычніка 2001 г. у справе звычаяў і ўмоў прыняцця да школ і грамадскіх цэнтраў асоб , якія не з’яўляюцца польскімі грамадзянамі , а таксама прынцыпы аплаты гэтых асобаў за навуку і апеку ў школах і грамадскіх цэнтрах ) .
Дзеці чужаземцаў , якія легальна знаходзяцца на тэрыторыі РП , прынімаюцца да дзіцячых садоў , начальных школ , агульнаадукацыйных і мастацкіх школ на ўмовах і на звычаях , якія датычацца польскіх грамадзянаў .

ВЫМАГАНЫЯ ДАКУМЕНТЫ

У цэлю прыняцця да школы неабходна падаць наступныя дакументы:

1. Легалізаваны атэстат , або іншы дакумент , які канстатуе заканчэнне класа , або школы за мяжой , што дазваляе кваліфікаваць чужаземца ў адпаведні клас , або на адпаведны семестр;
   
2. Медыцынскую спраўку , якая дазваляе пачаць вучобу ў гэтым тыпе школы .
   

На аснове дакументаў дырэктар прымае чужаземца і кваліфікуе ў адпаведны клас , або на адпаведы семестр . Калі чужаземец не можа прапанаваць дакументаў , тады ён будзе прыняты на аснове праведзеннага ўступнага экзамена . Чужаземцы , якія пачынаюць вучобу ў школах на ўмовах аплаты ўносяць аплату за кожны год вучобы ( З.В. Нум 131 паз. 1458 , пкт 3.1 ) прапарцыянальна да сапраўднага часа працяга вучобы . Для чужаземцаў , падлеглых школьнаму абавязку , якія не ведаюць польскай мовы , або ведаюць на недастатковым ўзроўні , каб карыстацца з вучобы , гміна арганізуе дадатковыя бясплатныя заняткі польскай мовы ў форме прыгатаваўчага курса ( не менш 15 чужаземцаў ) , або дадатковых лекцый ( менш 15 чужаземцаў ) не менш 2 гадзін у нядзелю ( З.В. Нум 131 паз.1458 , пкт 6.1 ) . Для вучняў начальных школ , гімназій , агульнаадукацыйных і мастацкіх школ , вучылішчаў можа быць прызнана стыпендыя ўласцівага міністра (З.В. Нум 131 паз. 1458 , пкт9.1 ).

Чужаземец , які мае месца жыхарства ў Польшы , або яго часовае знаходжанне цягнецца ў падатковым гаду даўжэй чым 183 дзён ( закон з 26 ліпеня 1991 г. аб прыбытковых падатках фізічных асобаў ( з.в. з 1993 г. Нум 90 , паз.416 з паз. зм. ) , падлягае неабмежаванаму падатковаму абавязку (арт.3 з. 1 закона ) , г.зн. ад цэласці сваіх даходаў без дачынення месца становішча крыніцаў прыходаў.

Двайному ападаткаванню папярэджваюцца аднак дагаворы , якія РП заключыла ў гэтым цэлю з многімі краінамі , а таксама заснаваны на прынцыпе ўзаемнасці міжнароднай практыкі , падпарадкаваны звальненню ад двайнога ападаткавання даходаў , якія набыты за мяжой праз уласных грамадзянаў . Чужаземец , які мае месца жыхарства , яго часовае знаходжанне цягнецца ў падатковым гаду карацей чым 183 дзён , падлягае абмежаванаму падатковаму абавязку (арт.3 з. 2 ц.з. ) , г.зн. толькі ад даходаў з працы , якая выкануецца на тэрыторыі РП.