PODSTAWA PRAWNA
Art. 37 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. z 16.07.1997r. Nr 78, poz.483) gwarantuje cudzoziemcom takie samo traktowanie jak obywatelom polskim, wyjątki od tej zasady może określić tylko ustawa.
Uregulowania dot. cudzoziemców znajdują się w szeregu aktów prawnych.

Podejmowanie pracy na podstawie karty stałego pobytu

Cudzoziemcy posiadający kartę stałego pobytu korzystają z prawa do swobodnego podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej (Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ( jt. Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128)

Podejmowanie pracy na podstawie karty czasowego pobytu

Cudzoziemiec posiadający kartę czasowego pobytu może być zatrudniony lub można mu powierzyć inną pracę zarobkową, jeśli pracodawca uzyska na to zezwolenie starosty powiatu, na terenie którego znajduje się siedziba pracodawcy , a cudzoziemiec zgodę na zatrudnienie lub wykonywanie innej pracy zarobkowej u tego pracodawcy (art. 50 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ( jt. Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128)

Podejmowanie pracy na podstawie karty czasowego pobytu

Cudzoziemiec posiadający kartę czasowego pobytu może być zatrudniony lub można mu powierzyć inną pracę zarobkową, jeśli pracodawca uzyska na to zezwolenie starosty powiatu, na terenie którego znajduje się siedziba pracodawcy , a cudzoziemiec zgodę na zatrudnienie lub wykonywanie innej pracy zarobkowej u tego pracodawcy (art. 50 Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ( jt. Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128)

Zatrudnienie lub powierzenie innej pracy zarobkowej cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia i zgody starosty powiatu

Od 20 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2009 r. obywatele Rosji, Ukrainy i Białorusi będą mogli pracować w Polsce, w dowolnym dziale gospodarki, bez zezwolenia na pracę, w okresie do 3 miesięcy w ciągu kolejnych 6 miesięcy, pod warunkiem posiadania zarejestrowanego przez pracodawcę w powiatowym urzędzie pracy, oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy.
Warunkiem wykonywania legalnej pracy jest otrzymanie wizy w celu wykonywania pracy, która będzie wydana po przedstawieniu konsulowi, właściwemu dla stałego miejsca zamieszkania cudzoziemca, oryginału zarejestrowanego oświadczenia od pracodawcy, paszportu zagranicznego, jego kserokopii oraz ankiety ze zdjęciem.
Zatrudnienie lub powierzenie innej pracy zarobkowej cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia i zgody starosty powiatu jest dopuszczalna:

- jeżeli potrzeba zatrudnienia lub powierzenia innej pracy zarobkowej wynika z umów i porozumień międzynarodowych i dotyczy:

1. młodzieży szkolnej i studentów podejmujących zatrudnienie lub wykonywanie innej pracy zarobkowej- w okresie do 3 miesięcy w roku kalendarzowym,
   
2. nauczycieli języków obcych oraz nauczycieli prowadzących zajęcia w językach obcych,
   
3. członków rodzin pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i organizacji międzynarodowych,
   

- w przypadku:

1. lekarzy i lekarzy stomatologów, którzy są absolwentami polskich uczelni medycznych, odbywających w publicznych zakładach opieki zdrowotnej wymagane staże zawodowe trwające co najmniej 12 miesięcy,
   
2. osób wykonujących, indywidualnie lub w zespołach, usługi artystyczne do 30 dni w roku kalendarzowym,
   
3. studentów studiów dziennych odbywanych w Polsce- przez okres nie przekraczający 3 miesięcy w czasie wakacji.
   

Podstawowe prawa pracownika

• Prawa pracowników nie różnią się dla polaków i cudzoziemców:
  
• Prawo do emerytury;
  
• Prawo na urlop (20 dni lub 26, jeżeli staż pracy jest powyżej 10lat);
  
• Prawo na ubezpieczenia społeczne i opiekę zdrowotną;
  
• Prawo na świadczenie pracy
  
• Prawo wybrać swój fundusz emerytalny;
  
• Prawo na 8- godzinny dzień pracy, 5 dno w tygodniu (są wyjątki dla trybu pracy ciągłego)
  
• Prawo do ubezpieczenia zdrowotnego
  
• Prawo do ubezpieczenia społecznego
  

Dochodzenie swoich praw

Procedura dochodzenia swoich praw jest taka sama zarówno, jak dla polaków, tak i dla cudzoziemców:

• Pracodawca łamie prawa pracownika – zwróć się do Państwowej Inspekcji Pracy
  
• W sytuacji oszustwa handlowego - zwróć się do Rzecznika Praw Konsumenckich
  
• W sytuacjach innych - zwróć się do Konsulatu Generalnego swojego państwa w Polsce (patrz linki, adresy, telefony)
  

PODSTAWA PRAWNA
Prawo do ubezpieczenia społecznego przysługuje cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie karty stałego pobytu na takich samych zasadach jak dla obywateli polskich - Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( jt. Dz. U. z 1998 r., Nr 137, poz. 887) Art. 5 ust. 2 : nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego.

Rodzaje ubezpieczenia społecznego

1. Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę, zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.
   
2. Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów z powodu niezdolności do pracy (renta) lub śmierci żywiciela (renta rodzinna). Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 13 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w połowie przez pracodawcę i pracownika.
   
3. Ubezpieczenie chorobowe i macierzyńskie. Z tytułu ubezpieczenia chorobowego i na wypadek macierzyństwa wypłaca się następujące świadczenia: zasiłek chorobowy; świadczenie rehabilitacyjne; zasiłek wyrównawczy; zasiłek macierzyński i wychowawczy; zasiłek opiekuńczy.
   
4. Ubezpieczenia wypadkowe: świadczenie chorobowe, świadczenie rentowe, świadczenie odszkodowawcze.

Pomoc społeczna

Pomoc społeczna umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej. Realizując zadania pomocy społecznej współpracują oni, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Prawo do świadczeń

Przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Od dnia 1 października 2006 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty 477 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 351 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
  
• cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej,
  
• obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
  

Świadczenia, to emerytury, renty inwalidzkie, renty rodzinne, świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, świadczenia rodzinne, macierzyńskie, chorobowe, świadczenia dla osób bezrobotnych, świadczenia zdrowotne, w tym usługi medyczne.

O pomoc społeczną mogą się ubiegać:

• osoby posiadające obywatelstwo polskie, w Polsce zameldowane i przebywające;
  
• cudzoziemcy przebywający na terytorium naszego kraju (muszą posiadać zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt lub status uchodźcy);
  
• obywatele państw UE lub EOG przebywający w Polsce (również muszą mieć zezwolenie na pobyt).
  

Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

• przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
  
• pracy socjalnej,
  
• prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
  
• analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
  
• rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy.
  

Jak się starać o zasiłek

Tak samo jak w przypadku innych świadczeń pieniężnych należy złożyć wniosek do gminy lub powiatu. Można zanieść go osobiście, może też zrobić to opiekun prawny ( niepełnoletniego) lub inna osoba, jeśli tylko działa za zgodą osoby lub za zgodą twojego przedstawiciela.
Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie dokumentujące przychody.
Ważne! O zasiłek dla ciebie mogą (wręcz muszą; to ich obowiązek) także postarać się sami pracownicy gminy czy - konkretnie - ośrodka pomocy społecznej, jeśli dotrze do nich informacja o złej sytuacji materialnej w twojej rodzinie. Zanim zostanie przyznana pomoc, pracownicy ośrodka pomocy społecznej zweryfikują podane informacje oraz przeprowadzą wywiad środowiskowy, który będzie aktualizowany co pół roku.
W razie decyzji odmownej, można w ciągu 14 dni roboczych odwołać się do samorządowego kolegium odwoławczego (SKO) za pośrednictwem urzędu, który wydał decyzję, czyli w przypadku pomocy społecznej - za pośrednictwem ośrodka pomocy społecznej.

PODSTAWA PRAWNA
Prawo do ubezpieczenia zdrowotnego przysługuje cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie karty stałego pobytu na takich samych zasadach jak dla obywateli polskich - Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym ( jt. Dz. U. z 1997r. Nr 28. Poz. 153) Art. 2: Ubezpieczonymi na podstawie przepisów ustawy są osoby posiadające obywatelstwo i cudzoziemcy przebywający na terytorium RP na podstawie karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu wydanej im w związku z udzieleniem statusu uchodźcy Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej ( jt. Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414).

PRZESŁANKI jakie należy spełnić aby mieć możliwość do korzystania z pomocy medycznej

Zgodnie z art.2, ust.1. i 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153 z późn. zm.) uprawnienia do opieki medycznej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego mają cudzoziemcy:

• którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej z prawem do pracy, karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu, o ile podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego albo ubezpieczają się dobrowolnie;
  
• zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej członkowie rodzin tych osób;
  
• studenci i słuchacze studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce;
  
• członkowie zakonów oraz alumni wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulanci, nowicjusze i junioryści zakonów i ich odpowiedniki przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej oraz posiadający kartę stałego pobytu lub kartę czasowego pobytu.

PRZESŁANKI jakie należy spełnić aby mieć możliwość bezpłatnie pobierać naukę w szkołach i uczelniach publicznych

Każdy cudzoziemiec przebywający legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma prawo do korzystania z edukacji i usług innych placówek oświatowych.
Dostęp do bezpłatnej oświaty na takich zasadach, jak obywatele polscy przysługuje wyłącznie cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na pobyt stały (Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 października 2006r.).
Cudzoziemcy mogą być przyjmowani na studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia oraz jednolite studia magisterskie; studia podyplomowe; studia doktoranckie; staże habilitacyjne; staże naukowe, artystyczne lub szkolenia specjalizacyjne i medyczne staże podyplomowe; kursy dokształcające, kursy przygotowawcze; studenckie praktyki.

WYMAGANE DOKUMENTY

Należy :

• Posiadać wizę lub kartę czasowego pobytu;
  
• Wykazać się dobrym stanem zdrowia, udokumentowanym zaświadczeniem lekarskim;
  
• Posiadać polisę ubezpieczeniową na wypadek choroby lub następstw nieszczęśliwych wypadków na okres kształcenia w Polsce.
  
• Ukończyć roczny kurs przygotowawczy do podjęcia nauki w języku polskim lub posiadać certyfikat znajomości języka polskiego wydany przez Państwową Komisję Poświadczenia Znajomości Języka Polskiego jak Obcego lub uzyskać potwierdzenie uczelni przyjmującej, że stopień znajomości języka polskiego pozwala na podjęcie studiów w języku polskim. Okres trwania rocznego kursu przygotowawczego zalicza się do okresu kształcenia.
  
• W zależności od rodzaju i stopnia studiów przedstawić odpowiednie dokumenty: na studia pierwszego stopnia - świadectwo dojrzałości lub jego odpowiednik zalegalizowany apostille; na studia drugiego stopnia - dyplom ukończenia studiów albo zalegalizowanym dyplomem apostille na studia podyplomowe - dyplom ukończenia studiów pierwszego i drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich uzyskany w Polsce albo odpowiednik zalegalizowany apostille; na studia doktoranckie - dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich uzyskany w Polsce albo odpowiednik zalegalizowany apostille; na staż habilitacyjny – stopień doktora nadyany w Polsce lub odpowiedni dokument zalegalizowany apostille. W przypadku przedstawienia dokumentów otrzymanych za granicą należy przedstawić zaświadczenie stwierdzające równorzędność z odpowiednim polskim dokumentem.
  
• Wykazać wymagane w uczelni szczególne predyspozycje.
  

Cudzoziemcy mogą odbywać studia w formie stacjonarnej lub niestacjonarnej. Cudzoziemcy mogą otrzymywać stypendium, przyznawane na poszczególne lata studiów, oraz zasiłek na zagospodarowanie na pierwszym roku studiów (nie więcej niż 60% stypendium), zasiłek losowy (nie więcej niż 40% stypendium).
POROZUMIENIE o współpracy między Ministrem Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Oświaty i Nauki Ukrainy, sporządzone w Górowie Iławeckim dnia 2 lipca 2001 r.

PODSTAWA PRAWNA
Zgodnie z art.2, ust.1. i 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U.97.28.153 z późn. zm.) uprawnienia do opieki medycznej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego mają m.in. cudzoziemcy,którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej z prawem do pracy, karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu, o ile podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego albo ubezpieczają się dobrowolnie oraz członkowie rodzin tych osób.
Dostęp do bezpłatnej oświaty na takich zasadach, jak obywatele polscy przysługuje wyłącznie cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na pobyt stały (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do szkół i placówek publicznych osób nie będących obywatelami polskimi oraz zasad odpłatności tych osób za naukę i opiekę w szkołach i placówkach publicznych).
Dzieci cudzoziemców, którzy legalnie przebywają na terytorium RP, są przyjmowane do przedszkoli, szkół podstawowych, szkół ponad gimnazjalnych i szkół artystycznych na warunkach i w trybie dotyczących obywateli polskich.

WYMAGANE DOKUMENTY

W celu przyjęcia do szkoły należy złożyć następujące dokumenty:

1. Zalegalizowane świadectwo lub inny dokument stwierdzający ukończenie klasy lub szkoły za granicą, co pozwoli zakwalifikować cudzoziemca do odpowiednie klasy lub na odpowiedni semestr;
   
2. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do podjęcia nauki w danym typie szkoły.
   

Na podstawie dokumentów dyrektor przyjmuje cudzoziemca i kwalifikuje do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr.
Jeżeli cudzoziemiec nie może przedłożyć dokumentów, to zostaje on przyjęty na podstawie przeprowadzonego egzaminu wstępnego.
Cudzoziemcy podejmujące naukę w szkołach na warunkach odpłatności wnoszą opłatę za każdy rok nauki (Dz.U. Nr 131 poz. 1458, pkt 3.1) proporcjonalnie do faktycznego czasu trwania nauki.
Dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, którzy nie znają języka polskiego albo znają na poziomie nie wystarczającym do korzystania z nauki, gmina organizuje dodatkową bezpłatną naukę języka polskiego w formie kursu przygotowawczego (zgłoszonych co najmniej 15 cudzoziemców) lub dodatkowych lekcji (zgłoszonych mniej niż 15 cudzoziemców) co najmniej 2 godziny tygodniowo (Dz.U. Nr 131 poz. 1458, pkt6.1).
Dla uczniów szkól podstawowych, gimnazjów, dotychczasowych, szkół ponad gimnazjalnych, szkół artystycznych, szkół policealnych i szkół pomaturalnych może być przyznane stypendium ministra właściwego (Dz.U. Nr 131 poz. 1458, pkt 9.1).

Cudzoziemiec mający miejsce zamieszkania w Polsce, lub jego pobyt czasowy trwa w roku podatkowym dłużej niż 183 dni ( ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1993r. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.) podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (art. 3 ust. 1 ustawy) tzn. od całości swych dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów.

Podwójnemu opodatkowaniu zapobiegają jednak umowy, jakie Rzeczypospolita Polska zawarła w tym celu z wieloma państwami, a także oparta na zasadzie wzajemności praktyka międzynarodowa, podlegająca na zwolnieniu od podwójnego opodatkowania dochodów uzyskiwanych za granicą przez własnych obywateli.
Cudzoziemiec mający miejsca zamieszkania lub jego pobyt czasowy trwa w roku podatkowym krócej niż 183 podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu ( art. 3 ust. 2 cytowanej ustawy) tzn. tylko od dochodów z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.